Torsdag 28. november var det 30 år sidan Noreg sa nei til EU. Strategien med svenskesuget – der avrøystinga i Sverige to veker før, og Finland før der att, skulle medverka til at Noreg fylgde etter inn i EU – slo ikkje til. Noreg var framleis annleislandet. Heile 89 prosent deltok i avrøystinga. Det er eit høgt tal. 52 prosent av dei røysta mot.

Omsynet til fiskerinæringa, landbruket og sjølvråderetten trumfa «den europeiske draumen» til ja-sida, der EU-medlemskap skulle medverka til fred og samhandling. Nei-sida kontra med «rikmannsklubben» og «unionstraktaten» som kom til å gjera EU til ein forbundsstat som ville hindra medlemslanda til å gjera sjølvstendige vedtak – og vann fram.

Bør vi no, 30 år etter, gå inn i EU? Kan vi leva med ein EØS-avtale der vi utan røysterett stadig må godta nye EU-rettsreglar? Over 7800 av dei til no. EØS-avtalen er udemokratisk. Å hevda noko anna er useriøst. Men å melda seg ut av EØS og tru at ein kan få til ein like god handelsavtale, er urealistisk.

På eit vis kan vi leva med EØS-avtalen. Det er vorte eit nasjonalt kompromiss for å sikra ein nasjonal landbruks- og fiskeripolitikk – og trass alt har vi mykje suverenitet att på område som ikkje vert omfatta av EØS-avtalen. Resultatet i 1994 står seg såleis enno.

Er tida likevel inne for ei ny folkerøysting? Ja. Kvar generasjon bør få høve til å ta stilling til spørsmålet. Og argumenta for og imot EU er ikkje hogne i stein. EU i dag er noko anna enn EU i 1994. Mykje av Aust-Europa er inne – og krigen i Ukraina og signala frå USA gjer at Europa må stå samla og ta større ansvar i tryggingspolitikken. Samstundes har vi Nato, og Storbritannia valde brexit. Dessutan klarer Noreg seg godt utanfor EU, og vi har gode samarbeidsavtalar med EU.

Svein Gjerdåker