Ei kjærleikssoge
Kva det er med nordmenn og langrenn? Om du vil forstå, gjev boka Mitt liv som middels langrennsløper ei god forklaring.
Thor Gotaas forklarer kva det er med nordmenn og langrenn.
Foto: Line Monrad-Hansen / Gyldendal
Sakprosa
Thor Gotaas:
Mitt liv som middels langsrennsløper
Gyldendal
Vi kjenner den allsidige forfattaren frå TV. I små snuttar under store meisterskap fortel han om femmila i NM i 1954 eller om Mäntyrantas ville skiteknikk. Med stort forteljaroverskot fortel han om langrenn som livsstil: «Bror min Lars og jeg sa: Man kunne lagt ned alle skirenn, men vi hadde gått like mye, minst. Kanskje enda mer, for da slapp vi å lade opp og ta hensyn til renn.»
Gleda som drivstoff
Gotaas fortel om oppvekst i Brumunddal oppå eit par ski. Vintrane var kalde og fylte av snø. Somrane var varme og bratte og fylte av mjølkesyre. I byrjinga gjekk han for å bli best mogleg, seinare berre med gleda som drivstoff. Boka er ei blanding av treningsdagbok, memoarar og essay. Dei ulike laga i teksten glid umerkeleg over i kvarandre. Her er skildringar av skiteknikk og sosiologiske analysar av langrennsungdomen. Norsk sportshistorie og smørje- og treningstips. Og ikkje minst er boka ein hyllingstale til alle dei som trena like mykje som dei beste, men som aldri kom på topp 10 i NM.
Dei fleste nordmenn kjenner Grønningen, Brenden, Brusveen, Ellefsæter og Eggen. Gotaas lyfter fram alle dei langrennarane som var i sjiktet under. Han fortel om alle talenta som aldri fekk gå på TV-skjermen. Mange var kalla, få vart utvalde.
Mekanisk presisjon
Forteljarstilen hans er aukrustsk: Ingen observasjon er for liten. Med mekanisk presisjon skriv han så vi ser dei ulike personane i løypa. Om forteljinga er sann, er ikkje poenget. Han er like nostalgisk og konservativ i omtalen av utviklinga av langrenn som Gudmund Skjeldal, men mindre sur. Gotaas skriv ikkje om norsk langrenn for å endre noko som helst. Han skriv for å forklare korleis eit menneske vert oppslukt av noko, korleis det går når hobbyen vert ei livslang kjærleikssoge. Det er langrenn som tanketom, men livgivande verksemd, langrenn som danning. For det er når du er sliten du er den beste versjonen av deg sjølv.
Som lesar sit du att med ei kjensle av takksemd, omtrent som når du vert invitert heim til ein ven fyrste gongen og får sjå inn i livet hans, møte dei som betyr mest.
Eskil Skjeldal
Eskil Skjeldal er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Sakprosa
Thor Gotaas:
Mitt liv som middels langsrennsløper
Gyldendal
Vi kjenner den allsidige forfattaren frå TV. I små snuttar under store meisterskap fortel han om femmila i NM i 1954 eller om Mäntyrantas ville skiteknikk. Med stort forteljaroverskot fortel han om langrenn som livsstil: «Bror min Lars og jeg sa: Man kunne lagt ned alle skirenn, men vi hadde gått like mye, minst. Kanskje enda mer, for da slapp vi å lade opp og ta hensyn til renn.»
Gleda som drivstoff
Gotaas fortel om oppvekst i Brumunddal oppå eit par ski. Vintrane var kalde og fylte av snø. Somrane var varme og bratte og fylte av mjølkesyre. I byrjinga gjekk han for å bli best mogleg, seinare berre med gleda som drivstoff. Boka er ei blanding av treningsdagbok, memoarar og essay. Dei ulike laga i teksten glid umerkeleg over i kvarandre. Her er skildringar av skiteknikk og sosiologiske analysar av langrennsungdomen. Norsk sportshistorie og smørje- og treningstips. Og ikkje minst er boka ein hyllingstale til alle dei som trena like mykje som dei beste, men som aldri kom på topp 10 i NM.
Dei fleste nordmenn kjenner Grønningen, Brenden, Brusveen, Ellefsæter og Eggen. Gotaas lyfter fram alle dei langrennarane som var i sjiktet under. Han fortel om alle talenta som aldri fekk gå på TV-skjermen. Mange var kalla, få vart utvalde.
Mekanisk presisjon
Forteljarstilen hans er aukrustsk: Ingen observasjon er for liten. Med mekanisk presisjon skriv han så vi ser dei ulike personane i løypa. Om forteljinga er sann, er ikkje poenget. Han er like nostalgisk og konservativ i omtalen av utviklinga av langrenn som Gudmund Skjeldal, men mindre sur. Gotaas skriv ikkje om norsk langrenn for å endre noko som helst. Han skriv for å forklare korleis eit menneske vert oppslukt av noko, korleis det går når hobbyen vert ei livslang kjærleikssoge. Det er langrenn som tanketom, men livgivande verksemd, langrenn som danning. For det er når du er sliten du er den beste versjonen av deg sjølv.
Som lesar sit du att med ei kjensle av takksemd, omtrent som når du vert invitert heim til ein ven fyrste gongen og får sjå inn i livet hans, møte dei som betyr mest.
Eskil Skjeldal
Eskil Skjeldal er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.
Thor Gotaas fortel om alle talenta som aldri fekk gå på TV-skjermen.
Fleire artiklar
Trea vil fortelje meg noko, skriv Ranveig Lovise Bungum.
Foto: Trond Mjøs
Kva ospa og dei andre trea kan fortelje oss
Anders Hovden.
Foto via Wikimedia Commons
Hovdens fredssalme
I 1923 sende Anders Hovden salmen «Joleklokker yver jordi» til bladet Under Kirkehvælv, der han kom på trykk same året.
I kvardagen kan det verte litt stress, til dømes får du ikkje den grøne pynten heilt perfekt. Men her er den herlege tomatsuppa mi med skrei.
Foto: Dagfinn Nordbø
Kvardagen
Det er dei det er flest av, kvardagane.
Teikning: May Linn Clement
Det skulle berre mangla
Det er nok ikkje manglande hjartelag som gjer at folk er interesserte i ord.
Språkrådet har kåra «beredskapsvenn» til årets nyord. Direktør i Språkrådet Åse Wetås seier det var eit openbert val.
Foto: Mariam Butt / NTB
Eit bilete på året som har gått
Språkdirektør Åse Wetås synest årets nyord er godt. At nye ord har stor påverknad, er fjorårets nyord, KI-generert, eit døme på.
Papiravisa