Roman

Line Baugstø:

Evil grandma

Oktober

«Alle hemmelige agenter burde sett ut som henne. De ville sklidd helt ubemerket inn hvor som helst.» Det er Mona på 65 som tenker dette, som ei skildring av usynleggjeringa som rammar kvinner som er over fertilitets- og attraksjonsalder. Alt som står igjen, er bestemorrolla, og den er ikkje Mona særleg interessert i.

Årets roman av Line Baugstø har tittel etter instagramkontoen Mona opprettar: «Evilgrandma65». Mona får vite at eldstesonen Thomas og influensarkjærasten hans Alma skal bli foreldre, og ho reagerer med eit stivt smil og panikkanfall. For ho er jo inga mild bestemor, veit ho sjølv.

«For meg blir det viktig å lese romanen som satire, skal eg godta det einsidige.»

Når ho i tillegg ikkje kan fordra svigerdottera og generelt kjenner seg ignorert av omverda, står irritasjonsmomenta i kø, noko den anonyme instagramkontoen tener som luftekanal for. Her deler ho vondskapsfulle innlegg som møter både applaus og hovudristing. Sjølv frydar ho seg.

Line Baugstø har skrive ei frisk og satirisk forteljing om eit underbelyst emne. Det er mykje kraft og vitalitet i ei sint, eldre dame. Her er rettvis harme, som når Mona blir snakka ned til av ein lite lyttande lege, eller når ho blir dratt med på ein katastrofal date av ein mann utan antenner. Her er òg rom for sjølvinnsikt; Mona er ikkje berre suveren. Ein kosteleg scene der ho på skitur viser trass på linje med ein treåring, er ei manifestering av dette.

Einsidig og nyansert

Ei innvending er at personane kan bli vel eindimensjonale. Thomas og Alva flyttar for ein periode inn hos Mona etter ein vasskade heime. Her set dei frå seg skitne koppar og tallerkenar og anna rot overalt, og bidrar ikkje med noko husarbeid. Dei sit mest i sofaen med kvar sin skjerm.

Svigerdottera går rundt i sine pusete kosedrakter og vil ikkje ete halvparten av all den gode maten Mona lagar, av omsyn til fosteret. Alma kan seie slikt til svigermora: «Du vet at det er mye enklere å rydde opp etter middagen hvis man holder det ryddig underveis, mens man lager maten?» Eg tenker: Er det mogleg å vere så freidig, og så blotta for sjølvinnsikt? Alma er berre stupid, Thomas er berre tøffel, venene til Alma er fnisande, utspjåka idiotar, Mona er (mest) sjølvrettferdig.

Men i satirens namn er karikatur lov. For meg blir det viktig å lese romanen som satire, skal eg godta det einsidige. Då er det òg frydefull lesing. Som når Mona omsider klikkar, noko som berre fører til at ho blir endå meir isolert.

Dessutan er Baugstø ein kløppar til å la replikkane tale (!). Gjennom Monas blikk kjenner lesaren korleis dei urimelege ytringane som haglar rundt henne frå alle kantar, rammar henne, parkerer ho som menneske, eit menneske med kjensler, tankar og meiningar. Og eigenverd.

Skildringa av forholdet mellom Mona og venninna Annemor byr på nyansar som ikkje blir dei andre til del. Dei to går gjennom opp- og nedturar i tidsrommet romanen går føre seg i, og det blir til ei forteljing om at det går an å kome seg gjennom relasjonelle flokar, ved eigeninnsats.

Det doble perspektivet

Evil grandma er ein roman om generasjonsmotsetningar, om noko vi har mista (skamkjensle) og noko vi har fått (instagramkontoar for bestemødrer). Og at kanskje går det likevel ei grense for kor sømmelege vi bør vere, og ei grense for kva bestemødrer skal dele på sosiale medium. Skru på harselasfilteret og døm sjølv.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.