Roman

Tore Renberg:

Lorden

Forlaget Oktober

Den like ustopplege som uføreseielege Tore Renberg er ute med ny bok, kort tid etter den imponerande Lungeflyteprøven og sakprosaboka som følgde. At Renberg har dukka langt ned i historisk stoff dei seinaste åra, ber også Lorden preg av. Det er ein samtidsroman med sterke gotiske element, der mørke gåter frå fortida kastar tunge skuggar over handlinga på notidsplanet.

Boka er den tredje forfattaren gir ut på nynorsk, og eg vil seie med ein gong at Renbergs nynorsk er ein fryd å lese.

Vi er i ei fjellbygd ein stad i Noreg i vår eiga tid. Jon Magne Moi er nypensjonert lærar og har dermed god tid til å dyrke historieinteressa si. Han er òg glad i litteratur, især Dickens, og i Bach. Ikkje minst er han ein ihuga språknerd som kommenterer både eige og andre sitt språk på livleg og velformulert vis, i ei stor mengde fotnotar.

Det er nok ein fordel å vere interessert i språk når ein les Lorden. For min del fungerte metakommentarane utmerkt, og dei bidrar til eit veldig levande portrett av hovudpersonen. 

Den framande

Jon Magne er tett voven inn i bygda der han har levd det aller meste av livet. Samstundes er han ein figur som er litt på sida, ikkje så reint lite «aparte». Kanskje difor kjenner han på eit slektskap til mannen som har gitt romanen namn: Den mystiske engelskmannen som fekk bygd eit slott i fjellområdet som omkransar bygda ein gong på 1800-talet. Det er få kjelder om denne personen. Den pensjonerte læraren har sjølvsagt funne dei som finst, og er evig fascinert, meir enn godt er, skal det vise seg.

Slottet står framleis, men som ein søppelfylt ruin. For bygda har plassen likevel ei dragande mytisk tyding. Alle ungane i bygda har leika der, dei fleste har òg blitt skremde der – ikkje minst no som slottet blir ein åstad. 

På ein skitur til lordens slott oppdagar Jon Magne ei ung jente som ligg tilsynelatande livlaus med andletet i snøen. Det er den store barnestjerna i bygda, ei som har vunne talentkonkurransar og fått merksemd langt utanfor heimplassen. Det har vore for mykje av det gode, reflekterer Jon Magne, ho har blitt eksponert for mykje og for tidleg. Dette er eit viktig tema i romanen som nok kunne ha vore spissa endå meir. Først trur han at ho er død, men ho lever og blir liggande i koma på sjukehuset.

Digresjonar

Politiet blir kopla inn. Vi får ikkje vite mykje om arbeidet deira, men desto meir om bygdesnakket. Jon Magne oppnemner seg sjølv til etterforskar og gjer forhøyr av dei han mistenkjer. Det er her det gradvis byrjar gleppe, for romanen og for hovudpersonen. Han er ein person full av tankesprang og digresjonar, for å seie det forsiktig. Det «brusande liv» han kjenner inne i seg, tar lett overhand. Mysteriet blir gradvis sirkla inn, men med mange sidespor. For mange.

Om lag halvvegs i boka bestemmer Renberg seg for å skrive fram eit breitt bygdeportrett. Vi får servert ei stor mengde personar, mange med perifer tilknyting til krimgåta, i tillegg til ei sjalusihistorie som ikkje er så interessant. (Dessutan kan det verke som forfattaren sjølv, og forlaget, har mista oversikta når ein ganske sentral person har fått eit fødselsår som må vere heilt feil.) Sjølv om skildringane av sambygdingane sett gjennom det skeive blikket til hovudpersonen er treffande og kostelege, sklir det ut. Romanen misser retning.

«Å, min Lord!» får ein lyst til å seie, med den noko eksalterte uttrykksmåten til hovudpersonen, kvifor gjer forfattaren dette? Anslaget var jo så knakande godt! Det mørke, gåtefulle slottet, den mystiske lorden som spøkjer i ruinen av sin gamle residens – og ikkje minst i Jon Magnes sinn. Det frysande biletet av ungjenta i snøen. Alt saman fortalt i ein sikker nynorsk med sterke poetiske innslag.

I den andre delen av boka blir dette i stor grad susla vekk i alle omvegane. Styrken og nerven smuldrar opp i takt med den stakkars Jon Magnes psykiske helse, og lesaren sit att mindre begeistra enn ved starten av lesinga.  

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast bokmeldar i Dag og Tid.