Roman

Margreth Olin:

Song til mor

Forlaget Oktober

Du skal skriva der det brenn, seier kollega Tormod Haugland, men eg tykkjer ein bør setje seg litt på avstand til brannen, elles brenn papiret opp medan ein skriv. Margreth Olin har derimot skrive tett på elden i romanen sin, så tett som råd, og ho har fått det til, utan å venta på slike perspektivutvidingar som refleksjonen kan gje ein.

Margreth Olin skriv om foreldra sine, og like mykje om heimstaden, eller heile distriktet, vakre og barske delar av Sunnmøre og Nordfjord, med fjell og brear. Tidt ho minnest ein gamal gard, kunne ein vel også seia, men mest er det fjella på godt og vondt, det vakre som også er farleg, det reine og kvite som på avstand berre er pent, men som somme tider rasar over deg.

Sterke kjensler

Aller mest handlar boka likevel om kjærleiken mellom menneske, og då først og fremst mellom mora Magnhild og faren Jørgen, og deira band att og fram i slekta. Det er sterke kjensler som vert presenterte, men dei ovrar seg mindre ved erklæringar enn ved gode famntak, lått og tårer, skjemt og gilde blikk. Det ligg ikkje i naturen til desse folka mellom fjell og fonn å ta store ord i munnen, dei syner kva dei meiner, heller enn å gje det uttrykk ved noko så upresist som ord.

Ytre omstende i boka er mellom anna prega av den nye filmen Margreth Olin då lagar, Fedrelandet, der ho er med far sin på turar i den imponerande naturen i nærområdet, der ein ikkje spring berrføtt i fjell og finne, men lyt ta seg i akt og ha vørdnad for fjellet.

Det er også ein del sjukdom og trugsmål mot det skøyre livet i denne boka. Foreldra til Margreth dreg på åra, dei har levd i lag i over seksti år, dei har framleis ein leiken og varm tone i samlivet, men Magnhild, som er ni år yngre enn Jørgen, veit at livet ikkje vert til å halda ut om ho vert enkje, ho vil gjerne få fara først, som ho seier, medan Jørgen på si side går i fjellet mellom anna for å halda seg i så god form at ho ikkje skal sitja att åleine. I dette ligg det ein kjærleik som er for stor for ord åleine, men Margreth Olin kjem nær i skildringa si, ho har filmskaparens blikk for detaljane, for det visuelle uttrykket for slikt språket ikkje heilt kan formidla.

Ingen kamuflasje

Det skjønnlitterære ved boka er forma, måten forfattaren nyttar språket på. Her er det nok ikkje mykje kamuflasje, ho skriv det slik ho har observert det, eller tolka det, for ein observasjon er som regel ei tolking, ein freistnad på å ordna inntrykk og finna forståelege samanhengar mellom dei.

Det er ei kjensle av ein viss hast undervegs i boka. Det vert understreka av ei dramatisk hending rett etter at filmen Fedrelandet hadde premiere, mellom anna i Oldedalen. Det er forunderleg og til dels ufatteleg, det fæle venta med å ovra seg til det vakre hadde fått sin store augneblink, og då kan ein, på god og perspektivutvidande fråstand, snu litt på det og ikkje tenkja at den bråe, tragiske hendinga skugga over det gode, men at dei gode augneblinkane før for alltid strålar over tragedien.

Attom alt ligg breen, det kvite og nær på evige, der tida nesten står stille, og eg minnest noko Kurt Vonnegut jr. skreiv om døden, slik Billy Pilgrim kunne sjå han. Det var berre ei summing og eit fiolett lys. Men i Song til mor ser eg endepunktet som byrjinga på ei reise, ikkje i evig mørker, men inn og vidare innover i det kvite. Takk, Margreth Olin!

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid