Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Skjermbruksvett

Skjermen er den nye synda i tilværet. Og debatten rullar.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Maja Lunde har skrive om korleis teknologien tek over barndommen.

Maja Lunde har skrive om korleis teknologien tek over barndommen.

Foto: Agnete Brun

Maja Lunde har skrive om korleis teknologien tek over barndommen.

Maja Lunde har skrive om korleis teknologien tek over barndommen.

Foto: Agnete Brun

4147
20241122
4147
20241122

Sakprosa

Maja Lunde:

Skjerm barna

Kagge Forlag

Ingen trur heilt på å leve utan. Men det blir kanskje litt mykje, kvar dag, for kvar enkelt av oss. Dei unge er dessutan raske med å komme framfor oss, og som med alt som er gøy her i verda, blir nokon heilt avhengige av det. Men er skjermen eit digitalt rusmiddel?

Forfattaren Maja Lunde har gjort seg til frontfigur for ei veksande skjermfrykt og eit veksande krav om kontroll av utviklinga. Lunde, trebarnsmor, har kjent problemet på kroppen, som mang ein forelder som følgjer med, og har lenge sagt at barndommen er under angrep. Samfunnet må med reglar legge tilhøva i skolen betre til rette for læring, meiner ho og vil ha politisk handling. Forslaget er: «forbud mot private digitale enheter av alle slag i skolen».

I kampskriftet Skjerm barna, den første sakprosaboka ho har skrive, får vi òg høyre korleis vi som har levd nokre år, kan opptre heilt ukritisk i vår bruk av skjermen. Som forbilde er det opp til oss å praktisere klokt nettvett.

«Skjerm barna er eit godt forsøk på å drive folkeopplysing.»

Kakofoni i klassen

Norsk skole skulle digitaliserast, og røynslene her skriv Lunde mykje om. Gjennom brett på kvar pult og i kvar ransel skulle barn bli klokare enn før. Men kanskje vart dei ikkje fullt så kloke av å få alle dei kostbare nye verktøya inn i læringsrommet. For kor vart det av arbeidet med å lære? Å lære er nemleg eit arbeid barn må gjere. Det kjem ein ikkje utanom, og det krev konsentrasjon. Kjedeleg kan det vere, og ungar likar lite det som er kjedeleg – om dei kan sleppe, og ikkje får internalisert forståinga av at det må til.

No er det så mange impulsar frå skjermen kvar dag som heile tida trugar med å forstyrre læringa, at læraren ofte står sjakk matt. Chat og grupper og meldingar, alt ein skal sjå, og ikkje minst stoff mest meint for vaksne, tar tid, time på time, kvar dag. Den digitale verda kan vere ei verd av sjokkerande syn for unge sinn, syn som så klistrar seg på netthinna og blir der. «Jeg skal bare dø først» er eit kapittel som viser kva som herjar inne i den enno ikkje utvikla «gaminghjernen» til dei unge, når spelverda går føre alt anna.

Treng barna dette, så tidleg i livet, og kva om vi hindrar dei i å sjå og ta til seg slikt som kroppen og hjernen ikkje er modne for?

Kva om vi tar frå dei den digitale mobbeplassen som dei sosiale media dels er blitt? Språkbruken er ekkel barn imellom i dag, men dei forstår ikkje nødvendigvis korleis det sårar andre å bli omtala som lite likt, om dei ikkje sjølve vert råka ein dag. Mange får tidleg digitale arr i sjela.

Forfattaren skriv godt, og boka er eit av verktøya foreldre i dag kan trenge for å bli klokare i den verda vi lever i.

Skrift for handling

Skjerm barna er eit godt forsøk på å drive folkeopplysing, og boka er skriven med direkte helsing til dei politiske partileiarane her i landet. Lunde ber dei personleg om å komme ut av startblokkene og ta ansvar for neste generasjon. Det er dei svakaste som tapar på manglande regulering, minner ho om.

Boka gjer greie for internasjonal forsking på feltet og utviklinga utanfor Noreg, og Lunde viser til at reguleringar er på veg i mange land. Politikarane har gigantiske krefter å kjempe imot, men stat etter stat innser at dei må ta opp kampen for å få regulert teknologigigantane sitt press mot barndomen. Attåt mykje elende dei spreier, tappar dei ungane våre – og oss – for private opplysningar. For kvart tastetrykk vi legg att, er vi eitt steg nærare å ha levert frå oss ein unik personleg profil til det digitale dyret, som så veit kvar det har oss, og kvar vi har svake punkt dei kan presse på.

Barn må gjerne ha det meir kjedeleg, hevdar forfattaren, og dei må leike meir ute, vere ute i frisk luft og bli glade i samkvem med andre ungar i staden for å leve i det digitale.

Boka til Lunde er ein vekkjar i ei tid da det nye kjem med lynfart. For – som det heiter – aldri har utviklinga gått så raskt som no, og framover vil ho aldri ha gått så sakte som no.

Arild Bye

Arild Bye er journalist, forfattar og tidlegare redaktør i NRK Nord-Trøndelag.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Sakprosa

Maja Lunde:

Skjerm barna

Kagge Forlag

Ingen trur heilt på å leve utan. Men det blir kanskje litt mykje, kvar dag, for kvar enkelt av oss. Dei unge er dessutan raske med å komme framfor oss, og som med alt som er gøy her i verda, blir nokon heilt avhengige av det. Men er skjermen eit digitalt rusmiddel?

Forfattaren Maja Lunde har gjort seg til frontfigur for ei veksande skjermfrykt og eit veksande krav om kontroll av utviklinga. Lunde, trebarnsmor, har kjent problemet på kroppen, som mang ein forelder som følgjer med, og har lenge sagt at barndommen er under angrep. Samfunnet må med reglar legge tilhøva i skolen betre til rette for læring, meiner ho og vil ha politisk handling. Forslaget er: «forbud mot private digitale enheter av alle slag i skolen».

I kampskriftet Skjerm barna, den første sakprosaboka ho har skrive, får vi òg høyre korleis vi som har levd nokre år, kan opptre heilt ukritisk i vår bruk av skjermen. Som forbilde er det opp til oss å praktisere klokt nettvett.

«Skjerm barna er eit godt forsøk på å drive folkeopplysing.»

Kakofoni i klassen

Norsk skole skulle digitaliserast, og røynslene her skriv Lunde mykje om. Gjennom brett på kvar pult og i kvar ransel skulle barn bli klokare enn før. Men kanskje vart dei ikkje fullt så kloke av å få alle dei kostbare nye verktøya inn i læringsrommet. For kor vart det av arbeidet med å lære? Å lære er nemleg eit arbeid barn må gjere. Det kjem ein ikkje utanom, og det krev konsentrasjon. Kjedeleg kan det vere, og ungar likar lite det som er kjedeleg – om dei kan sleppe, og ikkje får internalisert forståinga av at det må til.

No er det så mange impulsar frå skjermen kvar dag som heile tida trugar med å forstyrre læringa, at læraren ofte står sjakk matt. Chat og grupper og meldingar, alt ein skal sjå, og ikkje minst stoff mest meint for vaksne, tar tid, time på time, kvar dag. Den digitale verda kan vere ei verd av sjokkerande syn for unge sinn, syn som så klistrar seg på netthinna og blir der. «Jeg skal bare dø først» er eit kapittel som viser kva som herjar inne i den enno ikkje utvikla «gaminghjernen» til dei unge, når spelverda går føre alt anna.

Treng barna dette, så tidleg i livet, og kva om vi hindrar dei i å sjå og ta til seg slikt som kroppen og hjernen ikkje er modne for?

Kva om vi tar frå dei den digitale mobbeplassen som dei sosiale media dels er blitt? Språkbruken er ekkel barn imellom i dag, men dei forstår ikkje nødvendigvis korleis det sårar andre å bli omtala som lite likt, om dei ikkje sjølve vert råka ein dag. Mange får tidleg digitale arr i sjela.

Forfattaren skriv godt, og boka er eit av verktøya foreldre i dag kan trenge for å bli klokare i den verda vi lever i.

Skrift for handling

Skjerm barna er eit godt forsøk på å drive folkeopplysing, og boka er skriven med direkte helsing til dei politiske partileiarane her i landet. Lunde ber dei personleg om å komme ut av startblokkene og ta ansvar for neste generasjon. Det er dei svakaste som tapar på manglande regulering, minner ho om.

Boka gjer greie for internasjonal forsking på feltet og utviklinga utanfor Noreg, og Lunde viser til at reguleringar er på veg i mange land. Politikarane har gigantiske krefter å kjempe imot, men stat etter stat innser at dei må ta opp kampen for å få regulert teknologigigantane sitt press mot barndomen. Attåt mykje elende dei spreier, tappar dei ungane våre – og oss – for private opplysningar. For kvart tastetrykk vi legg att, er vi eitt steg nærare å ha levert frå oss ein unik personleg profil til det digitale dyret, som så veit kvar det har oss, og kvar vi har svake punkt dei kan presse på.

Barn må gjerne ha det meir kjedeleg, hevdar forfattaren, og dei må leike meir ute, vere ute i frisk luft og bli glade i samkvem med andre ungar i staden for å leve i det digitale.

Boka til Lunde er ein vekkjar i ei tid da det nye kjem med lynfart. For – som det heiter – aldri har utviklinga gått så raskt som no, og framover vil ho aldri ha gått så sakte som no.

Arild Bye

Arild Bye er journalist, forfattar og tidlegare redaktør i NRK Nord-Trøndelag.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Foto: Aaref Watad / AFP / NTB

Samfunn

I oska etter Assad

Ikkje alle i Syria jublar over at diktaturet har falle.

Per Anders Todal
Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Opprørssoldatar ved ei brennande kiste i mausoleet til Hafez al-Assad, som styrte Syria frå 1970 til han døydde i 2000. Mausoleet til den tidlegare diktatoren står i landsbyen Qardaha i Latakia-provinsen nordvest i landet.

Foto: Aaref Watad / AFP / NTB

Samfunn

I oska etter Assad

Ikkje alle i Syria jublar over at diktaturet har falle.

Per Anders Todal
Ein mann trakkar på ein plakat av Bashar al-Assad i Damaskus.

Ein mann trakkar på ein plakat av Bashar al-Assad i Damaskus.

Foto: Amr Abdallah Dalsh / Reuters / NTB

KommentarSamfunn
Cecilie Hellestveit

Uviss lagnad for Syria

Det store spørsmålet no er kva som vil skje framover i Syria, etter at opposisjonen overraskande fort tok over heile det regimekontrollerte Syria nesten utan militær motstand.

Andrea Bræin Hovig og Tayo Cittadella Jacobsen i rollene som Marianne og Tor, som møtest på Nesoddferja.

Andrea Bræin Hovig og Tayo Cittadella Jacobsen i rollene som Marianne og Tor, som møtest på Nesoddferja.

Foto: Arthaus

FilmMeldingar
Brit Aksnes

Leiken kjærleik

Alle gode ting er faktisk tre, om du lurte på om trilogien til Dag Johan Haugerud held heilt til mål.

Finansminister og leiar for Senterpartiet Trygve Slagsvold Vedum på landsstyremøtet i år. Partiet har falle kraftig på dei nyaste meiningsmålingane.

Finansminister og leiar for Senterpartiet Trygve Slagsvold Vedum på landsstyremøtet i år. Partiet har falle kraftig på dei nyaste meiningsmålingane.

Foto: Thomas Fure / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– Populisme er ikkje noko å vere redd for

Trass i dårlege meiningsmålingar har statssekretær Skjalg Fjellheim trua på at Senterpartiet har den beste politikken for Noreg.

Lysspel på fasaden av Notre-Dame 6. desember,  fem og eit halvt år etter brannen som la katedralen i ruinar.

Lysspel på fasaden av Notre-Dame 6. desember, fem og eit halvt år etter brannen som la katedralen i ruinar.

Foto: Sarah Meyssonnier / Reuters / NTB

Feature

Frå oskehav til lysfest

PARIS: Notre-Dame kan atter bevege, forkynne og forføre.

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen
Lysspel på fasaden av Notre-Dame 6. desember,  fem og eit halvt år etter brannen som la katedralen i ruinar.

Lysspel på fasaden av Notre-Dame 6. desember, fem og eit halvt år etter brannen som la katedralen i ruinar.

Foto: Sarah Meyssonnier / Reuters / NTB

Feature

Frå oskehav til lysfest

PARIS: Notre-Dame kan atter bevege, forkynne og forføre.

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis