Bok
Det liberale demokratiets vesen og opphav
Arild Pedersen skriv innsiktsfullt og levande, og til tider frigjerande sarkastisk, om dei evige spørsmåla i eit moderne demokrati.
Arild Pedersen var ein særeigen fritenkjar i det vitskaplege miljøet.
Foto: Dreyersforlag.no
Kvifor vart ein pragmatist tiltrekt av ein rasjonalist? Det spør den nyleg avlidne professoren i filosofi, Arild Pedersen (1946–2022), i ei sjølvbiografisk og erkjenningsteoretisk bok om filosofen Baruch Spinoza (1632–1677).
Boka er ein frimodig og velskriven tekst der Pedersen freistar å finna ei form for overlappande likskap mellom eigne tankar og korleis Spinoza såg verda for snart fire hundre år sidan. Det er ikkje så lett når ein pragmatist som meiner at ingen kunnskap kan ha absolutt sikkert grunnlag, og at vitskap kan feile, men òg reviderast, møter ein rasjonalist som seier at kunnskap om oss sjølve og verda me lever i, også må ha forankring i visse idear, sanningar og årsakssamanhengar gjevne utanfor oss sjølve.
Oppgjeret
På 1600- og 1700-talet var den rådande tanken framleis at desse ideane, sanningane og årsakssamanhengane berre fanst hjå ein Gud som menneske kunne møta gjennom mirakel og openberringar. Pedersen skriv mykje og godt om korleis dei monoteistiske religionane jødedom, kristendom og islam påverkar våre tankar og levevis i dag, om enn på særs ulike vis. Men til sjuande og sist er det oppgjeret med religiøse dogme som er temaet for denne boka, der Spinoza spelar hovudrolla, medan Pedersen kanskje er meir forteljar enn medspelar.
Plottet er i hovudsak teke frå Spinozas Tractus Theologico-Politicus, som kom ut utan forfattarnamn på eit oppdikta tysk forlag i 1670. Ifylgje Pedersen fordi denne «boka frå helvete», som katolikkar i samtida kalla ho, truleg ville vorte sensurert og forfattaren arrestert om namnet til den verkelege forleggjaren i Amsterdam hadde stått på trykk. Grunnen var den alternative tilnærminga Spinoza forfekta om korleis me skal forstå oss sjølve i biletet av det Pedersen skriv mykje om under nemninga substansen/gud/naturen.
Utfordrande
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
