Bok
Ei samisk klassereise
Per Lars Tronstad har skrive ei samisk historieforteljing sett gjennom livet til ein sentral aktør.
Den 6. oktober 1993 opna kong Harald det andre sametinget. I bakgrunnen sametingspresident Ole Henrik Magga.
Foto: Trond Kenneth Larsen / NTB scanpix
Kva skal vi kalla den reisa som Ole Henrik Magga har gjort, og som Per Lars Tonstad skildrar i denne boka? Klassereise? Jau. På line med mange andre nordmenn, til dømes Trygve Bratteli, som kom frå små kår på Nøtterøy, som utan høgare utdanning visste meir om økonomi enn byråkratane i Finansdepartementet, og avslutta som statsminister.
Magga veks tilsvarande opp nedst på rangstigen blant samar på eit avsides småbruk 30 km frå Kautokeino, med ugift mor og utan kontakt med far. Og heller ikkje med mykje kontakt med mora, som måtte reisa vekk og arbeida som tenestejente hos den høgaste sameklassen, reindriftssamar. Difor var det besteforeldra på småbruket som vart familien hans. Og naturen, trass i kulde og mygg.
Fornorsking
Men då Magga skal byrja på (folke)skulen, skil reisa hans seg frå reisa til Bratteli, som kunne bu heime og verta undervist på sitt eige språk. Frå no av skal Magga ut på ei kultur- og språkreise som vi andre nordmenn knapt kan førestilla oss. Samebarn måtte gå på internatskule, med mykje gråt og heimlengt, og vart underviste på eit framandt språk, underkasta ein fornorskingspolitikk som var i strid med dei universelle toleranseideala vi andre vart opplærde i på 50-talet («meget er forskjellig, men det er utenpå»). På skulen var det forbode å bruka samisk, eit språk lærarane ikkje kunne, men i det minste fekk elevane bruka det seg imellom på internatet. Magga fekk berre éin time undervising på samisk på sju skuleår. Dei som kom gjennom dette utan skadar, må ha vore sterke!
Magga var dessutan evnerik. Han lærte seg norsk, las bøker frå biblioteket, ville læra og fekk hjelp av ein lærar til å flytta til Asker for å gå på gymnaset der. Motsett Bratteli. Nok ei stor reise: Noregs frodigaste kommune er så langt ein kan koma frå Finnmarksvidda innanlands. Magga budde først i ein SV-familie, så i ein høgrefamilie, og lærte at dei var like mykje menneske. Etter å ha vorte preseterist (beste karakter i alle fag) gjorde han militærteneste og tok utdanning til befal, for så å venda attende til Oslo og realfagsstudiar i det Herrens eller Marx’ år 1968. Men så vart det overgang til samiskstudiar med magistergrad i 1976, og doktorgrad i 1986, og han vart professor ved Universitetet i Oslo året etter. Sidan var han professor ved Samisk høgskule i Kautokeino.
Parallelt med eit stort samepolitisk engasjement var han leiar av Norske Samers Riksforbund i 1980–1985, så den fyrste president i Sametinget frå 1989 til 1997. I tillegg hadde han eit stort internasjonalt engasjement for urfolk. I 2002 vart han den fyrste leiaren for FNs permanente forum for urfolk. I mellomtida dreiv han med forskingsarbeid om samiske språk, både nord- og sørsamisk.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
