Teater
Ein stillferdig tragedie
Den 75 år gamle teksten av Torborg Nedraas kjennest like relevant og skakande i dag.
Ida Klem speler hovudrolla i Av måneskinn gror det ingenting på Den nationale scene. Ein imponerande prestasjon, meiner Jan H. Landro.
Foto: Den Nationale Scene
Dessverre er det fare for at historia til Torborg Nedreaas om «blod, slim og materie» aldri vil bli uaktuell. Den øydeleggande kjærleiken ho skildrar med alle sine konsekvensar, finst i dag, og vil finnast i morgon. Den 38 år gamle, namnlause kvinna har fått sin dødsdom, no gir ho ein framand mann valet mellom kroppen hennar eller sjela. Han vel det siste, og publikum får den vonde skildringa av ein lagnad prega av einsemd og fattigdom, kontaktløyse og erotikk.
Romanen var sjokkarta då han kom ut i 1947, tretti år før vi fekk lova om sjølvbestemt abort, for Nedreaas nytta eit direkte språk som ikkje dekte over noko, og som skildra forboden kjærleik og abort – både «legal» og især «illegal» – med ord så brutale at ingen kunne vere uvitande om kva som skjedde.
Noko av dette har regissør Miriam Prestøy Lie dempa. Likevel er det som det søkk i ein når Ida Klem på stillfarande vis ikkje speler – det ville blitt for sterkt for henne, og kanskje for oss – men les skildringa av den tredje aborten, som kvinna utfører på seg sjølv med ein strikkepinne.
Klem skapar ei truverdig kvinne, der ho dels sit på golvet, dels vandrar uroleg ikring, innimellom opnar ho den vesle, raude kofferten sin og hiv innpå nokre tablettar, så tek ho nokre slurkar av vinen verten byr henne.
Vi både ser og høyrer at dette er eit øydelagt menneske. Øydelagt især av ein kjærleik som ikkje blir gjengjeldt med kjærleik, men med reint begjær. For læraren ho vonlaust har forelska seg i, vil gjerne tømme seg i henne når begjæret melder seg, men han skal sjølvsagt gifte seg med ei i hans eigen sosiale stand. Slik er dette også den klassiske historia om den uoverstigelege avstanden mellom rik og fattig, høg og låg. Men det er like mykje ei forteljing om mannen som vik frå ansvaret sitt.
Miriam Prestøy Lie, som frå årsskiftet er husregissør på Den Nationale Scene, har gitt sceneversjonen ei god dramaturgisk løysing som yter boka full rettferd. I eit hjørne av scenerommet sit Jonas Nielsen, med ryggen mot salen, framfor eit husorgel. Han er både den framande lyttaren og dei to viktigaste mennene i denne forteljinga. Og sidan den eine, det positive innslaget i det sørgjelege tilværet hennar, er organist, høver det godt at monologen hennar blir akkompagnert av dempa orgeltonar. For det meste speler og lyttar han, men som forteljar les han stundom frå manus eller skyt inn ein og annan replikk.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
