Eit kinderegg av ei religionskritisk bok
Komikk og alvor pregar boka om ei radikal religionskritisk gruppe som kan hende er på veg mot solnedgangen.
I 1995 drog Stavanger og Sandnes lokallag med seg ein kross opp til Preikestolen og kasta han utfor stupet. Poenget var å markere tusenårsjubileet for kristendom i Noreg og seia at «tusen år er meir enn nok».
Foto: Andreas Heldal-Lund
Det er vel ikkje rart om ein meldar undrar seg når han får denne boka i hendene. Ei bok om Hedningsamfunnet? Nokre få bråkmakarar som for det meste knapt er hugsa for ha hatt stand på Egertorget, gjerne iført djeveldrakter? Kor liten og sær – 600 medlemmer på det meste – kan ein organisasjon vera og likevel fortena ei bok?
Men nei. Her må ein heller spørja: Kor feil kan ein ta? For Hedningsamfunnets historie er litt av eit kinderegg: Boka kombinerer godlynt humor, og av og til stor komedie, med grundig historisk handverk og ikkje minst ein spanande gjennomgang av ei eller snarare to sentrale utviklingslinjer i nyare norsk historie.
Den eine linja går gjennom 1968, altså eit generelt ungdomsoppgjer mot gamal paternalisme. Det norske Hedningsamfunn (DnH) vart stifta i 1974 av nokre ressurssterke ungdomar med bakgrunn frå Forsøksgymnaset i Bærum: Kjetil Wiedswang, Terje Emberland, Audun Eckhoff og Knut Ås, etter kvart gode samfunnsstøtter. Nett som SUF, som vart til AKP(ml), ein ungdomsorganisasjon som braut med moderpartiet S av di det var for traust, representerte DnH om ikkje eit brot, så eit meir radikalt og ungdommeleg alternativ til Human-Etisk Forbund.
Sekularisering
Den andre linja er utviklinga i retning av sekularisering av samfunnet og redusert makt til den evangelisk-lutherske statskyrkja, som no ikkje lenger er statskyrkje. I 1950-åra var Noreg einfaldig monolittisk: éin konge, eitt arbeidarparti, eitt vinmonopol, éi kringkasting, éi statskyrkje. Alt dette hang saman. Arbeidarpartiet ville ha statskyrkje av di dei, ifølgje Erling Falk, såg på henne som tilsvarande eit statleg bordell, der staten kunne ha kontroll over religiøse kjensler som elles kunne utarta til tungetale. Eg hugsar med gru påskene: Alt stengt og frå NRK berre religiøse program og dårleg samvit for drapet på gudsonen.
Alternativet til dette var Human-Etisk Forbund, frå 1956, som rett nok var religions(kristendoms)kritisk, men vel så mykje oppteke av å byggja opp sitt eige godt borgarlege alternativ til kyrkja. Dei utvikla eigne ritual som «borgarleg» konfirmasjon og gravferdsritual. Ikkje minst var dei interesserte i å verta godkjende som seriøst livssynssamfunn med statleg finansiering.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
