Før hurtigruta og containerskipa
Nytt museum stiller ut historia om jektefarten mellom Nord-Noreg og Bergen.
Museet ligg fint til i strandkanten.
Foto: Arild Pedersen
Eigentleg er det Kystpartiet, og ikkje bondepartiet Sp, som skulle ha vore Noregs tredje største parti – om det hadde vore mogeleg å sameine interessene til alle dei som bur og arbeider langs kysten. Noreg er ikkje eit bondeland, men eit kystland. Landet er eigentleg berre éin lang og oppstykka kyst, med nokre små åkerteigar mellom fjella innanfor. Fisken har vore viktigare enn kua, og båtleia viktigare enn vegane. Folk flest har ikkje budd i bondestover. Fleire har brukt oljehyre enn bunad.
Heldigvis har vi likevel no fått mange museum som tek vare på kyst- og båtkulturen. Vi har Norsk sjøfartsmuseum, der det for meste er utstilt små modellar av skip. Men vi har òg en tradisjon for å stilla ut verkelege, men landfaste skip under tak: Fram og Gjøa og Kon-Tiki og ikkje minst vikingskipa, alt dette på Bygdøy. I 2020 skal den gamle hurtigruta Finnmarken byggjast inn i eit spektakulært glashus på Stokmarknes. I Hemnesberget finn vi Ranheimbrygga Maritime Museum der det er samla gamle båtmotorar, og i Gratangen ei stor samling av tradisjonelle segl og robåtar i Nordnorsk Fartøyvernsenter og Båtmuseum.
Opna i juni
No har det komme eit flott tilskot til desse båthusa: Den 22. juni i år vart Jektefartsmuseet i Bodø opna, nok eit argument for at Bodø skal verta europeisk kulturhovudstad. Ikkje berre takk vera sjølve museet og den autentiske jekta som står der inne, men òg takk vera at båthistoria som museet har teke vare på, på handlar om korleis nordnorske varer, tørrfisk og pels, vart transportert via Bergen og ut i Europa, og altså knytte Arktis og Kontinentet saman innanfor eit tidleg EØS-system.
Jekta var såleis si tids hurtigrute, eller containerskip, i perioden 1600 til ut på 1900-talet. Ho vart utvikla frå norske båtbyggjartradisjonar tilbake til vikingskipa, klinkbygd som dei, men som ein brei balje, og etter kvart med butt hekk for å få plass til meir last, opphavleg utan dekk, og med dårlege fasilitetar for sjøfolka. Ikkje laga etter teikningar, men ut frå handverkskunnskapen i den bygda der folket investerte i ho. Og ikkje nokon god sjøbåt, med råsegl og toppsegl, der turen over Hustadvika og Stadhavet var avgjerande for å koma til Bergen eller attende. Men tørrfisk var lett last og kunne stablast i høgda utan at båten vart meir ustabil. Attende var lasta tyngre: salt og korn og ulike handelsvarer, mellom anna brennevin og klede.
«Anna Karoline»
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
