Utstilling

Trondheim internasjonale biennale for kunst og teknologi

Meta.Morf – [up]Loaded Bodies

Trøndelag senter for samtidskunst, 17. april–9. juni
K.U.K, 18. april–18. august
TEKS.studio, 19. april–28. juli
17. april–13. oktober
Kuratorar: Zane Cerpina / Boris Debackere / Espen Gangvik / Florian Weigl

I år vert Trondheim internasjonale biennale for kunst og teknologi vist for åttande gong. Det er eit samarbeid mellom TEKS – Trondheim Elektroniske Kunstsenter og V2 i Nederland. Dette er den største biennalen av sitt slag i Skandinavia, og i år er biennalen større enn nokosinne og skal endåtil visast i Rotterdam til hausten.

I tillegg til utstillingar består biennalen av konferansar, foredrag og ulike former for happeningar. Evenementet trekker interesserte frå inn- og utland. Her vil eg berre sjå på dei tre hovudutstillingane, som vert viste i Trondheim sentrum.

Teksttungt

Dette er teksttunge utstillingar, og tekstane kan vere litt vel vidløftige. Det er nesten så dei smakar av ChatGPT. Her kunne eg nemnt svært mange eksempel, men nøyer meg med starten på introteksten til kuratorane: «[up]Loaded Bodies-utstillingene under Meta.Morf 2024 presenterer kunstnere som utforsker den teknologiske kroppen fanget mellom virtuell ekstase og digitalt overkonsum. De utvalgte kunstverkene reflekterer over kompleksitet ved identitet, kroppslighet og erfaring i den digitale æraen, og tilbyr et spekter av perspektiver som strekker seg fra det håpefulle til det kritiske.»

Her spenner kuratorane bogen vel høgt når det gjeld verka som vert presenterte. Om det i hele finst verk som lever opp til slike vyar, kan også diskuterast.

Stillbilde frå filmen «Ejector» (2023–24), der norske Tim Høibjerg på uhyggeleg vis utforskar grensene for det menneskelege. TEKS.studio, 19. april–28. juli.

Dei fleste arbeida handlar om identitet, ei utforsking av det vil seie å vere eit menneske i ei tid der kropp og sinn i aukande grad smeltar inn i teknologiske nyvinningar. Og svara dei gir, kan vere ganske harske, som i den nye filmen til Tim Høibjerg, der personane må ofre hud og kjøt for å tilpasse seg eit teknologisk tilvære. Kva vert då att av mennesket i denne prosessen? Har dei tatt steget over i eit gudeliknande tilvære, eller har dei blitt tomme, mekaniske skal?

Ein litt snillare versjon er den interaktive møbelroboten til nederlendarane Werner van der Zwan og Charl Linssen. Dersom du nokon gong har lurt på korleis det er å vere eit møbel, er «Unconventional Self» noko for deg. Her får du nemleg høve til å fjernstyre ein knallraud klappstol med hjelp av fjernkontrollar og VR-briller. Sjølve stolroboten har fått liv gjennom kreativ bruk av motorar frå vindaugsviskarar, og bevegar seg på ein underleg og litt søt måte. Det var overraskande spennande å styre stolen som om han var avataren min. Då eg fekk buksert stolen inn mot ein spegel, var det faktisk overraskande å sjå seg sjølv som ein stol gjennom VR-brillene.

Rosa catwalk

Fleire kunstverk som vert viste under biennalen, verkar rett og slett ikkje heilt ferdige. Mange vil ha godt av vidare utarbeiding, som slovenske Špela Petričs «PL’AI» (2020), som vert vist ved TSSK. Verket skal vise korleis ein kunstig intelligens samhandlar med agurkplantar. Det vert ei mager oppleving, Petrič har framleis ein stor jobb å gjere med sjølve visualiseringa av interaksjonen mellom plante og KI.

Det same gjeld «Turing Gaia: Entering Thermodome» (2024) av nederlandsk-norske Martinus Suijkerbuijk. Installasjonen står inst i underetasjen til K.U.K., like digert og påkosta som dystopisk og kjedeleg. Her er ein lang, rosa catwalk plassert mellom to skjermar. På den eine poserer ein futuristisk utforma menneskeskapnad, på den andre ser vi innover i eit digitalt konstruert landskap, vidstrekt, audsleg og øydelagt. Det vert vel overflødig å nemne at bodskapet er overtydeleg. Dette materialet må kunne utviklast i ei retning som i større grad utfordrar publikum.

Andre arbeid vert reint illustrative, slik som verket «I’m not a Robot» av kanadiske Cadie Desbiens-Desmeules. Verket synleggjer korleis nettgigantane Google, Amazon, Facebook og Apple tener grovt på å samle persondata frå oss. Her fortel kunstnaren oss det vi veit frå før, utan å tilføre noko nytt.

Sand i maskineriet

Det mest interessante verket i utstillingane handlar faktisk om sand. Ein kan vel ikkje velje seg noko mindre digitalt. Berre ein liten neve av desse ørsmå steinbitane er nok til å få store maskiner til å bukke under. Likevel er det nettopp sand som er i sentrum for installasjonen «Pareidolia» av den nederlandske kunstnarduoen Erwin Driessens og Maria Verstappen.

«Pareidolia» av den nederlandske kunstnarduoen Erwin Driessens og Maria Verstappen. Sandkorn vert analyserte av eit digitalt ansiktsgjenkjenningsprogram, noko som gir forunderlege utslag. Blir vist ved K.U.K frå 18. april til 18. august.

Foto: Eva Furseth

Dei har utvikla ei heilautomatisk maskin som leitar etter ansiktstrekk i sandkorn. Den komplekse mekanismen er utforma med ein rein, stilsikker design. Under ein stor glaskuppel ser vi korleis sand drysser frå ei doseringstrakt ned på ei roterande glasskive, medan ein kunstig intelligens leitar fram ansiktsliknande trekk. Publikum kan følgje med på utvalsprosessen gjennom eit stort mikroskop.

Kvar gong maskina finn eit ansikt mellom sandkorna, vert det fotografert, og ei kraftig forstørring av fjeset kan sjåast på ein eigen skjerm. Her må publikum faktisk vere med i skapingsprosessen og hente fram nyfikne og fantasi skal dei klare å oppfatte ansiktstrekka.

Det er sjeldan å sjå så gjennomførte teknologiske installasjonar som «Pareidolia». Det er eit tankevekkande verk. Her vert teknologi para med noko som vert rekna som høgst menneskeleg, og eigentleg ganske personleg, nærast intimt, nemleg denne underlege trongen vi har til å sjå ansikt overalt – i skyer, fjellsider, stikkontaktar og kaffigrut. Fenomenet vert kalla pareidoli, omgrepet som installasjonen har namn etter. No ser vi korleis ei maskin kan gjere den same leiken, endåtil utan å ta pause, i alle fall så lenge ingen av sandkorna finn vegen inn i mekanikken.

Verket kan tolkast som eit leikent spark til korleis vi oppfattar mennesket som universets sentrum. Umedvite leitar vi etter ansikt overalt. Samstundes synest eg det er tankevekkande korleis alle ansikta som dukkar fram på skjermen, har maskuline trekk, utan at dette i det heile vert tematisert i utstillinga. Det er ein skremmande tendens at utviklinga av nye algoritmar favoriserer menn, til og med i eit kunstverk som dette.

Tidsaktuelt

Trass i noko variert kvalitet på verka treffer «Meta.Morf – [up]Loaded Bodies» samtida svært godt, med spørsmåla som vert stilte kring det menneskelege i den digitale kulturen. Vi er no i ein viktig fase der det gjeld å vere med og forme og legge premiss for utviklinga vidare. Her er det svært viktig å ta plass, før kommersielle aktørar tek heilt over. Såleis er utstillingar som «Meta.Morf» vel verde å følgje med på.

Eva Furseth