Mykje av det ein høyrer og les i vestlege medium om Kina si framferd om dagen, omhandlar undertrykking og utnytting av uigurar, krigshissing mot Taiwan, overvaking av eigne innbyggjarar, og mykje anna grums. Men av og til kan det vera greitt med eit lite avbrekk frå dagsaktuelle nyheiter. Ein kan til dømes lytta til ein i dag marginalisert, men unik del av den kinesiske kulturarven: eit instrument som er lågt i volum, men rikt i klangen, og som ber namnet guqin.

Guqin, eller berre qin, er ein type siter – eller harpeleik – laga av eit enkelt, langt trestykke med syv strengar. Ein kan ut frå skriftlege kjelder datera instrumentet godt over 3000 år tilbake i tid, og det er dimed eit av verdas eldste strengeinstrument. Det finst framleis 1500 år gamle instrument i spelbar stand.

Heilagt verktøy

Qin vart sett på som eit bindeledd mellom menneske, jord og himmel, meir som eit heilagt verktøy til åndeleg opplysning enn som eit musikkinstrument som skulle underhalde. Instrumentet hadde nære band til annan kunst, som kalligrafi, måleri, poesi og filosofi, og var ein viktig del av kulturen i ulike kinesiske dynasti. Musikken vart opphavleg brukt i seremoniar, der ein ville føre menneska nærare universet. Han var ei kjelde til meditasjon for nokre få lyttarar og utøvaren sjølv og har ikkje vorte eit konsertinstrument før i moderne tid.

Guqinmusikken er noko av det mest fullenda eg veit om, og er minimalistisk og detaljrik på ei og same tid. Han har mange lag og dimensjonar og fungerer ypparleg som musikk i bakgrunnen, men er òg forteljande og full av informasjon for ein meir aktiv lyttar.

Meditativ klang

Klangen gav meg i starten assosiasjonar til slidegitar og deltablues frå Mississippi i måten ein ofte glir mellom tonehøgdane på, i pentatone melodiar, altså frasar baserte på fem tonar med ulike stemningar og tonalitet. Men musikken har ei heilt anna form og ein mildare, meir meditativ klang i sjølve instrumentet.

Eg var ein gong heldig og fekk treffe ein formidabel qinutøvar i Beijing på ein turné i Kina. Her fekk eg ei sjenerøs innføring i og oversyn over instrument og speleteknikk og eit hav av idear til klangar i min eigen musikk, der eg har brukt guqin på meir utradisjonelle måtar. Sidan har eg vore på fleire guqinkonsertar og på ny og på ny vorte mint på krafta i den stille musikken.

Dette er meditativ, men òg særs dynamisk, forteljande og biletleg musikk. Sjølv om uttrykket mange gonger kan opplevast nærast som om tida står stille, finn ein dramatiske parti der ein – når komposisjonane byggjer seg opp mot eit klimaks – kan sjå føre seg bratte fossefall og rasande stormer. Musikken er elegant, konsentrert og full av ein slags atterhalden energi som gjer meg som lyttar fokusert og konsentrert.

Djupt inntrykk

Meir enn 23.500 milliardar kilometer unna, på veg i full fart ut i det ytre rommet, finst to gullplater med musikk og taleopptak frå heile verda, festa til romsondane «Voyager 1» og «Voyager 2». Sondane forlét jorda sommaren 1977 på oppdrag frå Nasa for å ta bilete på veg i solsystemet vårt, men òg for å bere med seg bodskap og kommunikasjon frå vår eigen planet og oss menneske, i tilfelle han nokon gong skulle støyte på og bli undersøkt av anna intelligent liv der ute.

Eit av dei utvalde spora på denne plata er «Flytande straumar» (fritt omsett), spela av ein av nyare tids guqinmeistrar, Guan Pinghu. Stykket er meisterleg spelt, gjer djupt inntrykk og fortel på elegant vis ei særs dynamisk, musikalsk historie på eit enkelt stykke tre med strengar på – eit representativt utdrag musikk frå oss alle til dei som eventuelt måtte vere der ute.

Stein Urheim

Stein Urheim er musikar og fast skribent i Dag og Tid.