Open klasse er staden for dei spennande eksperimenta på Landskappleiken. Deltakarane i klassa kan spela på kva dei vil, berre musikken på ein eller annan måte står i tradisjonen til norsk folkemusikk. Difor dukkar det opp utradisjonelle instrument i denne klassa, som til dømes elgitar eller kontrabass, ofte saman med vokal og/eller hardingfele.

Kan hende mest oppsikt i open klasse i år vekte Helena Wright med eit instrument ho kallar strykelyre. Inntil for nokre år sidan hadde knapt nokon nolevande sett ei strykelyre i Noreg, men Helena Wright trur at instrumentet var utbreidd i mellomalderen.

I Finland og Estland

Fram til 1930-åra kunne ein finna strykelyrer i Finland og i Estland, men så forsvann instrumentet også der. Går ein til Nidarosdomen, kan ein finna ei avbilding av ein person som spelar på ei strykelyre medan han syng.

– I mellomalderen spelte ein på noko som i kjeldene blir kalla for gige. Eg trur at det var eit instrument som må ha likna på den strykelyra som eg har konstruert, seier ho til Dag og Tid.

– Denne lyra liknar ein god del på Kraviklyra som er funnen i Numedal. Den viktige skilnaden er at strykelyra ikkje blir spelt med fingrane, men med ein boge, slik ein ser det på biletet i Nidarosdomen. Også i stavkyrkja i Røldal kan ein finna ei avbilding av eit instrument som liknar på dette, fortel Wright.

Helena Wright med den sjølvbygde strykelyra.

Foto: Halvor Tjønn

Ni tonar

Strykelyra har berre ni tonar.

– Det er interessant at den eldste norske folkemelodien som er nedteikna, den såkalla underjordiske klippekonserten frå 1695, passar fint til å bli spelt på ei strykelyre. Det er nok ikkje tilfeldig.

Wright, som no bur i Aurdal i Valdres, har bygd to strykelyrer.

– Ein får meir røynsle etter kvart som ein arbeider. Eg er så heldig at eg er gift med ein hardingfelebyggjar, Knut Opheimsbakken, så me utviklar dette instrumentet i fellesskap. Det er håpet mitt at strykelyra skal bli eit populært instrument. Ikkje minst viktig er det at det er fint å synga til, akkurat som ein kan sjå på biletet i Nidarosdomen.

Halvor Tjønn