Tyranny, eller Robert Nathan Sheff, som var det eigentlege namnet hans, spela med særs ulike musikalske personlegdomar, som til dømes multikunstnar Laurie Anderson, operafornyar Robert Ashley, jazzpianist Carla Bley og punkrockar Iggy Pop. I tillegg var han ein innovativ innspelingsteknikar for mellom andre komponisten John Cage.

Men det er ikkje fyrst og fremst ord som imponerande eller allsidig som festar seg i møte med Tyranny sitt kunstnarskap. Det er heller ei djupn, og ein heilskapeleg dedikasjon til eit liv vigd kunsten og musikken sine haldepunkt.

Eg oppdaga musikken til Tyranny gjennom eit langt intervju i den storarta samtaleboka Talking Music av William Duckworth for mange år sidan, og vart etter kvart nyfiken på musikken. Han er ikkje bunden til konvensjonelle tankar om sjanger og stil og inneheld alt frå musique concréte og frijazzimprovisasjonar til nydelege poplåtar og noterte verk for større ensemble. Komposisjonane har heile vegen ein tydeleg signatur frå Tyrannys uttrykk, arrangement og ulike måtar å gjere ting på.

Enormt spekter

«Blue» Gene Tyranny voks opp i San Antonio i Texas, ein stad kanskje meir kjend for tex-mex og countrymusikk enn avantgardistisk kunstmusikk, men også her fanst all slags ulike miljø, og dei gav også næring til Tyrannys enorme musikalske spekter. Han spelte i rockeband, danseband og bluesband, og han studerte klassisk piano og eksperimentell komposisjon ved sida av alt frå tidleg i tenåra.

Han vart ein del av miljøet kring Once-gruppa og -festivalen i Ann Arbor i åra 1961–1967, eit levande, framtidsretta kunst- og musikkmiljø, der han fekk presentera mykje av musikken sin, mellom anna for komponistar som Morton Feldman og John Cage. Frå 1971–1982 underviste han i musikkteori og komposisjon på Mills College i Oakland. Her utvikla han i tillegg studiofasilitetar med store høve til elektroniske eksperiment som gjorde at musikarar og komponistar kom tilreisande for å jobbe med han.

I denne perioden gjorde han også heilt andre ting, som å turnera med Iggy & the Stooges, og det var på denne tida han tok artistnamnet sitt. I Tyranny ligg ein krass kritikk av autoritære tankesett, og Blue refererer både til uttrykket blue collar worker og til at han ofte lét seg rive med og verte overrumpla av sterke kjensler, noko som vert spegla i musikken, utan at han noko gong tyr til sentimentale verkemiddel.

I 1983 flytta han til New York og baserte si musikalske verksemd der frå då av, både som produktiv komponist og som gjestemusikar med mellom andre Laurie Anderson.

Tog- og naturlydar

Ein finn gode døme på korleis «Blue» Gene Tyranny miksar saman komplekse arrangement frå eit mylder av stilar til noko som kjennest heilskapleg, på plata Out of the Blue frå 1978. Her har han skrive musikk og særs gode, eksistensialistiske tekstar som får ein til å reflektera, og han har miksa, arrangert og elegant produsert alt sjølv.

B-sida, «Letter From Home/Out of the Blue», er ei reise på over 25 minutt der feltopptak av tog- og naturlydar vert fletta saman med komplekse akkordprogresjonar for analoge synthar og kor, og ei forteljarrøyst tar ein med gjennom eit langt brev frå heimbyen til Tyranny – filosofiske betraktningar fortalde i eit inkluderande kvardagsspråk.

Når eg lytta til dette albumet fyrste gongen, var det nokre plassar som å kome heim, som eg hadde vore i lydbiletet tidlegare, som om eg på eit vis hadde høyrt det før, samstundes som det kjendest friskt og nytt.

Tyranny utstrålar gjennom musikken og livet ein open måte å stille spørsmål på, og eit forbiletleg, usjølvisk fokus, inspirerande i vår ekstremt individualistiske tidsalder.

Stein Urheim

Stein Urheim er musikar og fast skribent i Dag og Tid.