Standard­innspelinga

Georg Philipp Telemann:

Cantatas for the Hanoverian Kings of England

Barockwerk Hamburg; dir.: Ira Hochman. CPO 2021

Orkesteret Barockwerk Hamburg lanserte tidlegare i år eit interessant album med to krigskantatar som Georg Philipp Telemann (1681–1767) skreiv under sjuårskrigen, som rasa mellom 1756 og 1763. Det same ensemblet gav for tre år sidan ut det fyrste albumet sitt med denne tematikken. Det inneheld tre kantatar komponerte til dei såkalla hannoveranske kongane av Storbritannia, Georg II og Georg III, som regjerte i kurfyrstedømmet Hannover i ein personalunion.

Telemann var musikkdirektør i den frie riksbyen Hamburg, ein republikk som i prinsippet var nøytral i konflikten. Men i krigen mot Frankrike støtta hamburgarane i røynda den viktigaste handelspartnaren deira, Storbritannia.

Det var truleg medlemmer av The Company of the Merchant Adventurers som tinga kantatane av Telemann. Dette engelske kjøpmannslauget, som blei stifta på 1400-talet, nytte tollfridom i hamnebyen heilt fram til 1800-talet – litt som hanseatane på «tyskebryggen» i Bergen, altså. Handelskvarteret deira, med byens vakraste gotiske borgarhus, og jamvel Hamburgs domkyrkje, hadde ekstraterritoriell status og var difor ikkje under republikkens lovgjeving.

Sørgjemusikk

Det mest spesielle verket på plata er Lieber König, du bist tot (spor 9–11). Som dei andre kongekantatane er det instrumentert med paukar og trompetar, som jo er militær- og herskarinstrument par excellence. «Problemet» er berre at dette stykket er sørgjemusikk, skrive til kong Georg IIs død i 1760, og då høver jo festlege messinginstrument dårleg.

Telemann løyste problemet med sordin, ein kjegleforma kloss som blir sett i sjallstykket til trompetane og ikkje berre dempar lyden, men også gjer klangen mjuk og tandert nasal. Også paukane er sordinerte, med pledd over skinnet. Verknaden Telemann slik oppnår, er uhyggjeleg. Trompetane verkar som ein avglans av verdsleg prakt på andre sida av grava, og dei tørre paukekvervlane kling stundom som fjernt beinskrangel.

Less is more

Komposisjonen i seg sjølv er vågal av di han er så einfelt. Den truskuldige poesien i opningssatsen «Gode konge, du er død og teken opp i himmelen» er ukunstla tonesett, med ein melodi utan éin uturvande tone, noko bassen Dominik Wörner tydeleggjer i framføringa si.

Strykarparten er òg enkel, med fiolinar som lyftar fram melodien på granne klangsøyler. Dette er Telemann på sitt beste – ein less is more-estetikk som ligg komponistkollegaen J.S. Bach fjernt, og som jamvel G.F. Händel sjeldan makta.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.