Bok
Om å kontrollera ei tidlegare krise
Wienerkongressen fungerer godt som både realpolitikk og såpeopera.
To attraktive kvinner var prinsesse Dorothee av Kurland (t.h.), som Talleyrand fekk barn med, og systera prinsesse Wilhelmine, som Metternich var desperat forelska i.
Foto: Wikipedia
Mange av oss sit for tida heime i anten tvungen eller sjølvpålagd karantene. Men vi kan ikkje driva heimekontor heile tida. Så vi kan lesa bøker. Eg ser at mange no vil lesa epidemibøker, som Pesten av Camus. Men det kan ikkje vera særleg avkoplande. Så eg vil her tilrå lesinga av ei bok som både tilfredsstiller kravet om å handla om noko alvorleg og gjev oss ein pause frå notida. Ho er skriven av den amerikanske historikaren David King, som har skrive andre uhyggelege bøker: om ein seriemordar i Paris og om Hitlers ølhallkupp. Men Vienna 1814 er meir optimistisk, rett nok mot ein fæl nok bakgrunn.
Korleis var det til dømes i Europa under Napoleonskrigane, då så mange som 7 millionar døydde av krig og svelt i ein periode på 20 år. Litt av ein pest det òg. Verre enn korona. Og korleis vart ein slik «epidemi» kontrollert? Det fine med denne boka, om Wienerkongressen, er at ho handlar om slik kontroll på eit vis som er både historisk grundig og så drivande godt fortalt at vi kan identifisera oss med desse menneska som trass alt søkte freden. Faktisk kunne boka ha vore brukt som dreiebok for ein av desse seriane som HBO eller Netflix lagar, med langt større utbyte enn fantasiseriar som Game of Thrones.
Fredskongress
Wienerkongressen var ein fredskongress som skulle få orden på Europa etter Napoleonskrigane, slik ein tilsvarande hadde forsøkt med freden i Westfalen, som avslutta 30-årskrigen i 1648, og slik ein seinare forsøkte med Versaillestraktaten og Folkeforbundet etter første verdskrigen, og Jalta/Potsdam og SN etter andre verdskrigen. Kongressen, som ikkje hadde noko å seia for Noreg, vi var alt gjevne til Sverige, mot at Bernadotte skifta side, gjekk føre seg frå slutten av september 1814 til juni 1815. Altså etter at Napoleon vart deponert på Elba og Ludvig 18 innsett som konge, til Napoleon hadde kome attende som keisar. Då vart kongressen til ein krigsallianse som sigra ved Waterloo.
Deltakarar var «dei fire store»: Russland med Tsar Alexander I., Austerrike med utanriksminister prins Metternich, Preussen med kanslar Prins Hardenberg og Storbritannia med utanriksminister lord Castlereagh. Frå Frankrike utanriksminister prins Talleyrand, om enn i ein underordna posisjon. Dessutan eit utal tyske kongar og prinsar, til og med en kardinal frå Vatikanet og ein sultan frå Tyrkia, om enn utan stemmerett. «Dei fire store», etter kvart påplussa med Frankrike, Portugal, Spania og Sverige, utgjorde eit slags «tryggingsråd» med vetorett.
Alle desse hadde eitt felles mål: Den franske revolusjonen, og særleg Napoleon, som svikta republikanske ideal og gjorde seg sjølv til keisar, hadde ført opplysningstida ut over alle grenser, bokstaveleg talt. Kongressen ønskte å reversera alt dette. Eineveldige monarkar skulle styra, og landegrensene skulle, med visse unntak, verta som før krigen, men slik at ingen av stormaktene kom betre ut av det, slik at ein kunne få ein stabil maktbalanse i Europa. Og slik vart det. Europa, med nokre unntak, fekk verkeleg fred heilt fram til første verdskrigen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
