Skal vi slutta å lesa Hamsun?
Ein litteraturprofessor meiner det, etter sjølv å ha lese han slik ein viss mann les Bibelen.
Knut Hamsun fekk Nobelprisen i litteratur i 1920.
Foto: NTB
I Noreg er vi gjerne på etterskot når det gjeld internasjonale trendar. Men no er det kome ei bok som er prov på det motsette. Ho er så stor at ho må ha vore planlagd før den såkalla woke-rørsla vart kjend i Noreg. I USA og i Storbritannia har vi alt sett at statuar av folk som var rasistar og slavehandlarar, har vorte tilgrisa og øydelagde, i von om å reinska historia for vondskapen deira.
No er det Knut Hamsuns tur. Han har fått ein statue i Vågå og bystar i Grimstad, på Sortland, på Kjerringøy og ikkje minst på Hamarøy i samband med Hamsunsenteret der.
Litteraturprofessor Ståle Dingstad, som no flyttar woke-søkjelyset til Hamsun, høyrer heime i eit fag styrt av skiftande motar: Francis Bull skilde ikkje mellom diktarbiografien og diktverket, medan nykritikken, og seinare strukturalismen, meinte diktverket var ein sjølvstendig ting, styrt av litteraturestetiske lover og ikkje den private og trivielle psykologien og moralen til diktaren.
For desse siste er det difor eit tydeleg skilje mellom på den eine sida Hamsun som politisk artikkelforfattar, der han uttrykkjer reaksjonære og nazistiske meiningar og oppmodar til landssvik, og på den andre sida diktverka. Det var dette skiljet som gjorde at kommunistar som Nordahl Grieg og Molotov (som i 1944 bad Trygve Lie om at Hamsun måtte få vera i fred) og ein nobelprisvinnande jøde som Isaac Singer («Hamsun er den moderne, skjønnlitterære prosalitteraturs far») kunne verta begeistra. For dei var det sentrale i verka det litterært forteljande språket som medrivande leier lesarane inn i eit vidt register av kjensler og lèt dei sjå «røyndom gjennom eit temperament», ikkje gjennom ein ideologi.
Antisemittisme
At Hamsun som person var antisemitt, om enn knapt gjennomtenkt som eintydig ideologi, er ikkje kontroversielt. Og ja, vi finn jøde- og samediskriminerande utsegner i diktverka. Men ikkje som del av hovudtemaet, og desse utsegnene vert ofte uttrykte av dei litterære karakterane, eller dei er ei spegling av fordommar som var vanlege i dei miljøa bøkene skildrar.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
