Ukraina-krigen

Halvor Tjønn

I siste utgåva av Dag og Tid (10. mai) utfordra Jon Lund Hansen meg på spørsmålet om kven som ynskjer fred i Ukraina. Hansen skriv at Russland i 2014–2015 underteikna Minsk-avtalane, og at Russland tok kontakt med Nato hausten 2021 for å unngå krig i Ukraina. Han nemner òg forhandlingane i Belarus og i Tyrkia i februar–mars 2022, der partane møtte kvarandre for å snakka om ein mogleg fred.

Skal eg tolka Hansen rett, meiner han at Russland heile tida har vore på tilbodssida når det gjeld fred, mens Ukraina har ynskt krig. Eg trur ikkje – mildt sagt – at historikarane i framtida vil vera einige med Hansen i dette synet.

Etter at Putin kom til makta hausten 1999, har Russland ført ei heil rad med krigar. Fyrst gjekk Putin til ein brutal, uproporsjonal krig mot folket i Tsjetsjenia, der han lét hovudstaden Groznyj bli bomba flat. I 2008 gjekk han til åtak mot den sjølvstendige staten Georgia og okkuperte delar av landet. I 2014 gjekk han til åtak på Ukraina fyrste gongen. I 2022 gjekk han til fullskala invasjon av Ukraina etter å ha erklært at det eigentleg ikkje finst nokon ukrainsk stat.

Poenget mitt i alle artiklar eg har skrive i Dag og Tid om krigen i Ukraina, er at Russland er aggressoren. Ukraina har frå tid til anna forsøkt seg på diplomati for om mogleg å bremsa aggresjonen, men det har vore like fåfengt kvar gong. At Russland sende eit ultimatum til Vesten hausten 2021, der dei kravde at alle statane som hadde meldt seg inn i Nato etter 1997, skulle bli kasta ut av alliansen, kunne ingen i Vesten ta alvorleg. Det ville innebera at Polen, Tsjekkia, Slovakia, Ungarn, Estland, Latvia og Litauen fyrst skulle bli ekskluderte av Nato og i neste omgang bli overlatne til den russiske militære overmakta.

Problemet med heile innlegget til Hansen er at han forvekslar aggressoren med den som forsvarar seg. Tidlegare i historia har mange andre gjort det same, ikkje minst dei som fram til september 1939 forsvara Hitler med at han «berre tek tilbake det som hadde høyrt til Tyskland tidlegare».

Hansen spør om eg kan «dokumentera» påstandane mine om at Putin vil halda fram med ekspansjonen om han vinn fram i Ukraina. Like lite som nokon kunne dokumentera kva Hitler ville gjera etter at han hadde erobra Austerrike og Sudetland i 1938, kunne nokon i 2013 dokumentera at Putin ville gå til åtak på Ukraina.

Men det eg meiner at eg forstår, i motsetnad til Hansen, er korleis tyrannar gjennom historia har gått fram mot statar som desse tyrannane trur er for svake til å forsvara seg.

Halvor Tjønn er forfattar, journalist og fastskribent i Dag og Tid.