JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ordskifte

Historikarane, Napoleon og Spinning Jenny

Dei store tekniske oppfinningane har stått i sentrum for å forklare historias gang.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Mekanisk leike frå kring år 1800-1810. Både Napoleon med sin hær og Spinning Jenny er med på moroa.

Mekanisk leike frå kring år 1800-1810. Både Napoleon med sin hær og Spinning Jenny er med på moroa.

Mekanisk leike frå kring år 1800-1810. Både Napoleon med sin hær og Spinning Jenny er med på moroa.

Mekanisk leike frå kring år 1800-1810. Både Napoleon med sin hær og Spinning Jenny er med på moroa.

3370
20240823
3370
20240823

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Teknologi

Per Thorvaldsen skriv om teknologi annakvar veke i Dag og Tid. I utgåva 9. august startar han opp med å fortelje at han sit på ein benk i Marbella og les Helmer Dahls bok Teknikk, kultur og samfunn. Det ser ut til at Thorvaldsen og Dahl er så samde at det blir uklart kven av dei som meiner kva, men hovudpoenget i artikkelen blir at teknologiens rolle for historia ikkje har vorte påpeikt og framheva. Det er ein enkel grunn til dette: «[a]t historikarar ikkje er interesserte i eller forstår teknologi». Dei har skrive om Napoleon i staden.

Dette er ikkje riktig. Den økonomiske veksten dei siste 300 år, frå den industrielle revolusjonen og fram til i dag, har i dominerande grad vore forklart med teknologi som drivar av historias gang. Historia om Spinning Jenny som forklaring på startfasen av den industrielle revolusjonen i England, kom inn i lærebøker jamvel i grunnskulen. Eg har studert økonomisk historie i mange år, og bokhyllene mine er fylte opp av internasjonale lærebøker som alle har teknologi som forklaringsvariabel. Eit par av bøkene handlar berre om det.

Dei store tekniske oppfinningane har stått i sentrum for å forklare historias gang. Mest kjent er (den i og for seg omdiskuterte) bølgjeteorien til Kondratjev. Han forklarer utviklinga i fem fasar, alle med kvar sin dominerande teknologi:

1. Dampmaskinen og bomullsteknologien (1800)
2. Jernbanen og stålindustrien (1850)
3. Elektrisiteten og den kjemiske industrien (1900)
4. Bilen og den petrokjemiske industrien (1950)
5. Informasjonsteknologien (1990)

Kvar bølgje hadde sine kriser, men nye tekniske oppfinningar gav grunnlag for ny vekst på grunnmuren av det gamle.

Etter kvart vart det nødvendig også å finne andre forklaringar enn dei teknologiske på den økonomiske veksten. Sjølv om teknologien vart tilgjengeleg for alle, var det ikkje alle som tok han i bruk slik at det skapte velstand. Oppfinningar vart også gjorde utan å bli tekne i bruk. Det vart til dømes viktig å forklare sparing og tilgang på investeringsmiddel. Slik oppstod interesse for bank- og kredittsystemets rolle for å finansiere investeringane. Mykje av dette kretsa likevel rundt teknologi som drivar av utviklinga.

Så har vi sjølvsagt hatt heilt andre tradisjonar. Etter at industrien ikkje lenger var den store vekstnæringa, har det vore store behov for ny forståing av utviklinga. Det vi kan kalle arbeidskraftas kvalitet (utdanning, helse osv.), har fått større og større interesse spesielt i nyare innovasjonsforsking.

Kondratjev danna skule slik at andre har ført bølgjeteorien fram til i dag etter hans død. Ikkje uventa er den siste bølgja informasjonsteknologiens tidsalder. Medan alle dei fire første bølgjene gav langsiktig økonomisk vekst, er informasjonsteknologiens tidsalder så langt kjenneteikna av at folk flest har vorte fattigare i teknologiens heimland, USA. Tiår for tiår etter 1990 har også den globale veksttakta gått ned. Er teknologiens forklaring på økonomisk og kulturell vekst eit tilbakelagt stadium?

Thorvaldsen skal gje oss svar på dette. Spalta «Teknologi» skal gje svar på spørsmålet: «Korleis fungerer den nye teknologien som omgjev oss?»

Vi ventar i spenning, men er sikre på at svaret ikkje er å skrive meir om Napoleon.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Teknologi

Per Thorvaldsen skriv om teknologi annakvar veke i Dag og Tid. I utgåva 9. august startar han opp med å fortelje at han sit på ein benk i Marbella og les Helmer Dahls bok Teknikk, kultur og samfunn. Det ser ut til at Thorvaldsen og Dahl er så samde at det blir uklart kven av dei som meiner kva, men hovudpoenget i artikkelen blir at teknologiens rolle for historia ikkje har vorte påpeikt og framheva. Det er ein enkel grunn til dette: «[a]t historikarar ikkje er interesserte i eller forstår teknologi». Dei har skrive om Napoleon i staden.

Dette er ikkje riktig. Den økonomiske veksten dei siste 300 år, frå den industrielle revolusjonen og fram til i dag, har i dominerande grad vore forklart med teknologi som drivar av historias gang. Historia om Spinning Jenny som forklaring på startfasen av den industrielle revolusjonen i England, kom inn i lærebøker jamvel i grunnskulen. Eg har studert økonomisk historie i mange år, og bokhyllene mine er fylte opp av internasjonale lærebøker som alle har teknologi som forklaringsvariabel. Eit par av bøkene handlar berre om det.

Dei store tekniske oppfinningane har stått i sentrum for å forklare historias gang. Mest kjent er (den i og for seg omdiskuterte) bølgjeteorien til Kondratjev. Han forklarer utviklinga i fem fasar, alle med kvar sin dominerande teknologi:

1. Dampmaskinen og bomullsteknologien (1800)
2. Jernbanen og stålindustrien (1850)
3. Elektrisiteten og den kjemiske industrien (1900)
4. Bilen og den petrokjemiske industrien (1950)
5. Informasjonsteknologien (1990)

Kvar bølgje hadde sine kriser, men nye tekniske oppfinningar gav grunnlag for ny vekst på grunnmuren av det gamle.

Etter kvart vart det nødvendig også å finne andre forklaringar enn dei teknologiske på den økonomiske veksten. Sjølv om teknologien vart tilgjengeleg for alle, var det ikkje alle som tok han i bruk slik at det skapte velstand. Oppfinningar vart også gjorde utan å bli tekne i bruk. Det vart til dømes viktig å forklare sparing og tilgang på investeringsmiddel. Slik oppstod interesse for bank- og kredittsystemets rolle for å finansiere investeringane. Mykje av dette kretsa likevel rundt teknologi som drivar av utviklinga.

Så har vi sjølvsagt hatt heilt andre tradisjonar. Etter at industrien ikkje lenger var den store vekstnæringa, har det vore store behov for ny forståing av utviklinga. Det vi kan kalle arbeidskraftas kvalitet (utdanning, helse osv.), har fått større og større interesse spesielt i nyare innovasjonsforsking.

Kondratjev danna skule slik at andre har ført bølgjeteorien fram til i dag etter hans død. Ikkje uventa er den siste bølgja informasjonsteknologiens tidsalder. Medan alle dei fire første bølgjene gav langsiktig økonomisk vekst, er informasjonsteknologiens tidsalder så langt kjenneteikna av at folk flest har vorte fattigare i teknologiens heimland, USA. Tiår for tiår etter 1990 har også den globale veksttakta gått ned. Er teknologiens forklaring på økonomisk og kulturell vekst eit tilbakelagt stadium?

Thorvaldsen skal gje oss svar på dette. Spalta «Teknologi» skal gje svar på spørsmålet: «Korleis fungerer den nye teknologien som omgjev oss?»

Vi ventar i spenning, men er sikre på at svaret ikkje er å skrive meir om Napoleon.

Fleire artiklar

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Det blei teater av Brynjulf Jung Tjønns sterke og prislønte diktsamling.

Foto: Den Nationale Scene

Meldingar

Sterkt og poetisk om etnisk utanforskap

Ei enkel, framifrå framsyning om vondskapen som synest å ha bite seg fast i oss.

Jan H. Landro
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

KrigSamfunn

Krig og psyke

Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.

Andrej Kurkov
Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

Anna Fesun, «Guds moder», gjev «magisk hjelp» til hjelpelause og medvitslause ukrainarar – mot eit verdsleg vederlag.

KrigSamfunn

Krig og psyke

Det er vanskeleg å vite om den nye «sigersplanen» som president Zelenskyj nyleg varsla, er ein verkeleg sigersplan eller berre ein ny freistnad på å kurere tungsinn i det ukrainske samfunnet.

Andrej Kurkov

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis