Helse

Preben Aavitsland

Gunhild Alvik Nyborg (Dag og Tid 15. mars) meiner at hennar nøye utvalde samling av avisoppslag og vitskaplege artiklar underbyggjer at covid-19 fører til at vi døyr av hjartesjukdom lenge etter smitte, at heile kroppen vert skada, at immunforsvaret vårt vert svekt, at vi blir sårbare for andre infeksjonar, at ein tredel av oss får varige symptom, at intelligensen vår blir svekt, og at vi mistar minnet.

Heldigvis er det ikkje sånn. Nyborg har valt å spekulere med utgangspunkt i uferdige analysar når ho påstår at det no døyr fleire unge av hjartesjukdom i Noreg enn det ein kunne vente, om lag slik ho tidlegare meinte at auken i dødsulukker i trafikken kom av seinfølgjer av covid-19. Vidare les ho forskinga ukritisk; her er det plass til berre tre døme:

Nyborg hevdar at covid-19 svekker immunforsvaret sånn at pasientane har auka risiko for å få covid-19 igjen og jamvel auka risiko for andre infeksjonar. Det er ikkje berre ulogisk, det er òg naturlegvis feil. Vårt danske systerinstitutt fylgde opp alle over 50 år i 2021 eller 2022. Dei fann at folk ikkje var meir utsette for sjukehusinnleggingar for infeksjonssjukdom i perioden meir enn 28 dagar etter covid-19, enn i andre periodar.

Preben Aavitsland, FHI

Foto: FHI

«Det tener korkje vitskapen eller pasientane at dårleg eller feiltolka forsking set premissane.»

Absurd om IQ

Nyborg hevdar at covid-19 svekker IQ, og syner til ein engelsk studie der rundt 14 prosent av dei inviterte fortalde i et nettskjema om symptom som dei sjølve meinte hadde samanheng med tidlegare covid-19, og deretter fullførte ein slags IQ-test. Folk med positiv test tidlegare vart så samanlikna med dei som ikkje hadde hatt ein positiv test. Dei som hadde hatt positiv test i 2022 eller seinare (altså med omikronvarianten), men utan symptom, hadde om lag 2 poeng høgare IQ enn dei som ikkje hadde nokon positiv test. At infeksjonen skulle føre til høgare IQ, er absurd. Funnet er ein sterk indikasjon på at studien har alvorlege skeivskapar.

Nyborg hevdar at covid-19 gir risiko for å døy også etter den akutte fasen av covid-19, og syner til ein kinesisk studie av britiske pasientar. Her blir pasientar smitta i 2020 samanlikna med andre som ikkje hadde positiv test. Forskarane finn fem gonger høgare risiko for å døy, uansett årsak, og 1,4 gonger høgare risiko for å døy av hjartesjukdom fleire månader etter covid-19. Problemet med denne og liknande studiar er at dei som var sjukare frå før, sannsynlegvis hadde større sjanse for å verte testa for covid-19 i ei tid då testing ikkje var så utbreidd. Studien syner difor berre at dei sjukaste blant oss har større sjanse for å få stadfesta infeksjonen og generelt større risiko for å døy.

Varig vern

Sjølvsagt skal vi ta seinfølgjer etter covid-19 alvorleg, men vi må samstundes framleis vurdere forskingsresultata kritisk, særleg når dei står i motsetnad til gjengs kunnskap. Det tener korkje vitskapen eller pasientane at dårleg eller feiltolka forsking set premissane.

Immunitet etter infeksjon, vaksinasjon eller begge gir godt og varig vern mot alvorleg covid-19 og seinfølgjer, og dette vernet er lite påverka av endringar i viruset. Studiar frå tida før folk hadde immunitet, er lite relevante no. Covid-19 er ein mindre alvorleg sjukdom no enn for fire år sidan.

Det veit òg WHO. Organisasjonen sende difor i august 2023, med heimel i Det internasjonale helsereglementet, alle helseministrane ei rad formelle ståande tilrådingar om korleis covid-19-stoda skulle handsamast vidare. Tilrådinga bygde på ei utgreiing frå ein internasjonal ekspertkomité (som eg leia). Helsedirektoratet og Folkehelseinstituttet vurderte kvar for seg at regjeringa sin strategi allereie oppfylte tilrådingane.

Preben Aavitsland er fagdirektør ved Folkehelseinstituttet.

Her finn du alle saker og debattinnlegg om covid-19.