Det utanlandskeigde gullet i grunnen
Utanlandske aktørar sit med minst 60 prosent av undersøkingsrettane og minst 34 prosent av utvinningsrettane i norsk mineralnæring.
På Tellnes i Sokndal ved Jøssingfjord i Rogaland vinn selskapet Titania AS ut ilmenitt frå det som er rekna som verdas største ilmenittførekomst. Titania AS er eigd av det amerikanske konsernet Kronos Inc.
Foto: Wikipedia
Det ligg store verdiar i bakken rundt om i Noreg. Minst 2500 milliardar, synte utrekningane Noregs geologiske undersøking gjorde av ressursane som var kjende i 2016. Truleg ville talet vore høgare om det hadde vorte rekna ut på nytt i dag.
Litt over 40 prosent av verdiane som var kjende i 2016, ligg i industrimineral som kalkstein og kvarts, i naturstein som granitt og skifer og i byggjeråstoff som grus og pukk. Desse ressursane er det grunneigarane som har eigarskapen til.
Resten, altså størstedelen av verdiane, ligg i metall – som jarn, nikkel, titan, molybden, sink, kopar, gull og sølv – som er eigde av staten.
Men den statlege eigarskapen har lite å seie i praksis. Det er fri leiterett, og den som finn gull eller andre av dei gjæve metalla, har òg fyrsteretten til utvinning, om det er aktuelt etter plan- og bygningslovar, lokale omsyn og miljø- og forureiningsomsyn. Staten sjølv tek ikkje ut verdiar.
Selskapa som undersøkjer og utvinn statens mineral, er i hovudsak private, og mange er òg eigde av utanlandske aktørar.
I mindretal
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
