Politikk

Ida Lødemel Tvedt

ida@dagogtid.no

Presidentvalet i USA

Ida Lødemel Tvedt skriv stemningsrapportar frå austkysten av USA fram mot presidentvalet.

Veka fram mot valet vitja vi eit Maga-valmøte og ei megakyrkje, eit nedlagt fengsel og ein amishlandsby, Gettysburg og ei halloweenfeiring. Då vi omsider tok inn over oss sigeren til Trump, gjekk vi heimover frå ei antivalvake arrangert av «Forfattarar mot krigen i Gaza». Vi var ikkje overraska, og det trur eg heller ikkje folka rundt oss var, ikkje eigentleg. Korkje hjå republikanarar eller demokratar merka vi mykje til dommedagskjensla og hysteriet som rådde før og etter valet i 2016. Normaliseringa av trumpismen kjendest komplett, nett slik mange kloke folk åtvara mot i 2016.

31. oktober: morgon i Brooklyn

Amerika er ein hjarteknusar. Eg må ha sett soloppgangen spegla i skyskraparane på andre sida av elva minst tusen gongar, men daggry over Manhattan slår meg framleis så hardt at det gjer meg vemodig. Eg blir så svolten på liv at eg straks byrjar sørge over alt eg ikkje skal rekke å oppleve, alt eg aldri skal fatte.

Vi sprang over brua frå Brooklyn til Queens, langsmed slepebåtane som fraktar varer og søppel på East River. Særleg om morgonen passar ikkje Manhattan til sin eigen ikonografi; når vindauga blenker og brenn oransje, ser ikkje øya ut som ein kald, stor og røff metropol, men som ei varm, lita, mjuk øy. Kvart kvartal er ein landsby, sjølvforsynt med skreddar, vaskeri, neglesalong og slaktar. FN, Trump Tower, universiteta, bankane, Broadway, alt stort og mektig flyt over i kvarandre, medan folka på bakkeplan lever livet sitt, er snille med kvarandre.

Ingenting tydde på at dei progressive demokratane som bur her, førebudde seg på ei fascistisk overtaking av Det kvite huset, slik ein kunne få inntrykk av frå avstand, i sosiale medium, der bruken av ordet «fascist» no hang lausare og lausare for kvar dag, og der debatten om presisjonsnivået i nett det ordet var ein distraksjon. Stemninga i gatene var heilt vanleg. Folk hadde ikkje valkampskilt i vindauga eller på T-skjortene. Trass all dommedagsretorikken i kommentariatet tenkte kanskje eigentleg folk flest at det er grenser for kor mykje ein president kan få gjort, på godt og vondt.

Presidentvalet var seks dagar unna, og ingen visste kva som kom til å skje, men i podkastar og aviser verda over nerda nerdar om dei nyaste tala frå vippestatane, utan at slikt festa seg i meg. Å høyre folk analysere meiningsmålingar er som å høyre nokon lese tarotkort.

På ei venstreradikal antivalvake i Brooklyn prøver folk forgjeves å overlate verda til seg sjølv.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Halloween

Vi tok tog innover i Pennsylvania, vippestaten over alle vippestatar, ground zero for Trumps tilrettelegging for ei eventuell nekting av valresultatet. Det var uvanleg mildt til å vere halloween. Haustlauvet klorte seg framleis eldraudt til greinene over den mjuke skogbotnen.

Den kvelden gjekk vi gatelangs mellom forslumma viktorianske murhus i West Philly. Husa var stripynta, og i klynger mellom dei gjekk barn og ungdomar i kostyme, underhaldne av framande naboar som gav dei snop og grøss.

Dette er den beste høgtida, sa vennen vi overnatta hos. Halloween er berre fantasi og leik og undring, sa ho, og fordi det er ei venne- og nabolagsgreie meir enn ei familiegreie, er det inkluderande, mindre engsteleg enn jul og slikt.

På ein terrasse stod ein mann og ropte: «Velkomne til Skitne Petes heimsøkte smau!» Vi gjorde som han sa, og lét oss sluse gjennom den smale sidegangen inn mot hagen hans, der hekser, skjelett og edderkoppar spratt mot oss. Eg høyrde meg sjølv hyle. Eg skremde meg sjølv, for leikens skuld, slik eg ser for meg at også politiske kommentatorar gjorde det den veka, i mangel på fasit.

Trump snakka om hemn. Ingen kunne vite om det berre var teater eller ikkje. Kanskje kom ingenting dramatisk til å skje om han vann. Kanskje var byråkratiet rundt presidenten for stort og tungt til at han lett kunne massedeportere ulovlege innvandrarar. Og kanskje skulle det vise seg å vere sant at han av lynne faktisk er både proteksjonistisk og isolasjonistisk, og slik ville gjere liten skade utanriks. Men han kom til å reise til Kreml, det kunne ein anta. Og han kom nok ikkje til å vere bra for Gaza.

Men kanskje kunne ein tenke seg at om han vann, så stod vi først og fremst overfor eit slags idéhistorisk knekkpunkt. Kanskje var det betre for verda på sikt at trumpismen fekk spele seg tom i midten av det heile, enn at han heldt fram med å styrke seg på å vere i opposisjon.

1. november: Amish Country

Vi køyrde vestover til Amish Country. Ein ung mann blei dradd av fem hestar over åkeren. Barn i stakk og kyse leika mellom kyrne. Dette var òg Trumps Amerika.

I kiosken overhøyrde vi at ei dame som selde pai, snakka med eit par om talkshowstjerna Dr. Phil. Han og Robert F. Kennedy jr. hadde nyleg vore der som utsendingar frå Trump-kampanjen. Dei åt på Dienner’s, restauranten der vi skulle ete middag.

Paret ved paidisken var blodfans.

«Du likar ikkje Trump. Du elskar han», sa kona til mannen.

«Eg likar ikkje måten Trump snakkar på», sa kona, «men eg likar politikken hans.»

«Om Trump vinn neste veke, kva vonar du skjer då, sånn med det første?»

«Då vonar eg han blir sittande for alltid», sa han ertande og leita etter sjokk i andleta våre. «Nei då», sa han.

Dr. Phil var her for å lytte til oss, sa fleire av dei vi prata med. «Han var ikkje her for å sanke røyster, men for å høyre kva vi treng, kva vi vil.»

Stemninga på restauranten var upåklageleg. Mennonittane stod ved grytene, og buffeen bogna av mørt lammekjøtt i brun saus, potetstappe, friske grønsaker, syrleg kålsalat. Då eg gjekk, kom servitøren etter meg. Ho hadde sett at reisefølget mitt ikkje hadde forsynt seg av dessertbuffeen og sa eg måtte seie til dei at dei måtte ta med seg kremmarhus med is.

Om kvelden låg vi i sengene våre på eit hotell langs motorvegen og såg på Fox News. Der freste fire kommentatorar om «ulovlege monster som valdtek og myrdar amerikanarar», avbrote av ein reklame der jødiske kvinner sat på ein kafé og snakka om Trump. Israel, sa dei. Voksande antisemittisme, sa dei. «Eg likar ikkje måten Trump snakkar på, men eg skal røyste på han likevel», sa dei. Det var overraskande å sjå kor aktivt Trump-kampanjen brukte dette argumentet: Ein kunne hate måten han tedde seg på, og likevel høyre heime i falden hans.

Ein ung mann i Amish-land.

Foto: privat

2. november: Trump-valmøte

I Gettysburg stod vi opp tidleg for å få eit glimt av den gamle slagmarka, før vi måtte haste vidare mot den nye. I hustrig morgondis stod vi ved gravlunden og såg utover markene der det viktigaste slaget i borgarkrigen blei utkjempa. Vi hadde ikkje tid til å ta det inn over oss. I Salem i Virginia hadde køane utanfor møtelokala alt tatt form klokka tre den morgonen, og vi hadde langt å køyre.

Det var det milde og det ømme som slo meg først i Salem. Havet av Trump-supporterar var roleg og varmt, heilt ulikt retorikken til folka på scena. Ein idyllisk småbarnsfamilie låg i graset. Ein far snurra vesleguten på strake armar over hovudet. Bortanfor sat ei ung kvinne i hijab. Eg hengde meg opp i desse to. Eg skjønnmåla situasjonen i mitt eige hovud for å forstå. Eg oversåg at 99 prosent her var kvite, og at den gjestmilde måten tre nysgjerrige nordmenn blei møtt på, kanskje ikkje var representativ.

Morgongry i Gettysburg.

Foto: privat

På scena i lag med Trump stod eit lokalt svømmelag av ungjenter i rosa T-skjorte med bilde av pølser på. Over pølsene stod det «keep», under stod det «out of women’s sport». Det hadde vore ei sak her i byen om ei transkvinne som hadde konkurrert mot kvinner, og det var denne saka som skapte dei mest engasjerte brøla frå forsamlinga.

Eg snakka med Dave, ein barnleg bestefar med snille auge. Han elska Trump, våpen, Virginia og barnebarna. Han spurde korleis ting var der eg kom frå, om politikarane våre var «for folket eller for seg sjølv».

«Kva vonar du vil skje etter at Trump vinn?» spurde eg.

«At han stenger grensene og held ulovlege innvandrarar ute. At han fikser økonomien og våpenlovgjevinga.»

Det var lett å forstå den gjengse Trump-veljaren. Det som var vanskelegare å ta inn over seg, var det enorme gapet mellom verda til politikarane på scena og kjenslene i publikumet som responderte på dei, og måten Trump manøvrerte det gapet på. Den faste oppvarmaren til Trump, Stephen Miller, heldt ein rasande tale som fekk alle i reisefølget til å grøsse.

Han sa: «Kva slags regjering, kva slags visepresident, kva slags grenser er det som ikkje berre tillèt, men aktivt importerer kriminelle ulovlege innvandrarar som vil angripe og krenke og myrde borgarane våre? Det er ikkje berre gale, det er monstrøst og vondskapsfullt og avskyeleg og diskvalifiserande. Og berre éin mann har hatt mot til å gjere noko med det.»

Forsamlinga jubla. Dissonansen mellom tonen folk imellom og måten massane reagerte på showet på, var uhyggeleg.

Foto: privat

3. november: megakyrkja

Eg fann ikkje vondskapen på Maga-valmøte, men eg trur eg fann han i megakyrkja. Lifepoint Church ligg ved ein avstikkar frå motorvegen i Fredericksburg i Virginia, ved sida av WalMart.

Det byrja fint nok. Ved køen inn i storsalen såg vi eit lite samleband av ungjenter bli døypt i ein stamp, utan særleg seremoni, men med applaus frå forbipasserande. Gudstenesta byrja med eit par popsongar om å gi seg hen og opne seg opp, og eit vitnesbyrd frå ein tidlegare kriminell som hadde funne Gud, og som no meinte at det han og kyrkjelyden trong, var betre kyrkjefasilitetar.

Så kom pastoren på scena for å hauste av dei preparerte sjelene. Han heitte Daniel Floyd, og heile preika hans handla om at Gud ville at dei skulle gi han pengane sine. Temaet for dagen var ein kampanje som dei kalla «Heart for The House», der målet var å samle inn pengar til ei ekstravagant utviding av kyrkja sine filialar.

Gudstenesta var strukturert som eit seksuelt overgrep.

Foto: privat

«Alltid når eg preiker om sjenerøsitet i denne forsamlinga, blir de så stille», sa han og mima ein kropp som stivna. Han fortalde at han og kona hadde arbeidd i 16 år for å bli i stand til å donere 20 prosent av alt dei tente, til kyrkja, og at det var difor taket og varmtvasstanken hans varte lenger enn deira.

«Du kan ikkje gi pengar til Gud, for pengane dine er allereie hans», sa pastoren. «Difor må du gi på ein måte som gjer han glad, og det gjer du ved å gi den første og den beste tiandedelen av alt du tener.»

«Der skatten din er, der er hjartet ditt, og Gud vil ha hjartet ditt. Gud seier at det tilhøyrer han, og eg veit ikkje med dykk, men eg vil ikkje behalde noko som tilhøyrer Gud. Om du beheld det, stel du frå Gud.»

Men han ville ikkje ha banale pengedonasjonar. Helst skulle dei vie seg til ein abonnementsmodell der dei skreiv under på at «Eg forpliktar meg til å byrje med ein åndeleg disiplin der eg gir tiande kvart år».

Pastoren spøkte med at han kanskje skulle fjerne filten i kollektbøssa slik at ein kunne høyre om nokon berre gav myntar.

Heile preika var strukturert som eit seksuelt overgrep: Først var det rus og glede og smiger meint for å gjere folk opne og sårbare, så blei dei mobba og fornedra, så fekk dei beskjed om at «om ikkje du gir meg det eg vil ha, er du ikkje den du trur du er».

Det var skakande. Heilt skamlaust brukte dei kjærleiksretorikk og mystisk openheit for å svindle folk, få dei til å handle mot sine eigne interesser.

4. november: Washington D.C.

Framfor Capitol Hill stod ein statue av eit skrivebord med ein menneskeskit på. Det var eit mellombels minnesmerke over storminga av Kongressen, sannsynlegvis sett opp som eit kunststunt. Vektarar sørgde for at vi ikkje tok på statuen, noko vi mistenkte ville avslørt at han var laga av isopor. På ein plakett stod det: «Til minne om dei modige mennene og kvinnene som braut seg inn i regjeringsbygningen og pissa og gjorde frå seg der.»

Kanskje var det meininga at begge sider skulle kunne lese si eiga historie inn i det, og spørje seg sjølv: «Isopor eller bronse, hån eller ære?»

5. november: Manhattan og Brooklyn

Vi såg dei første valresultata tikke inn heime hos ein gjeng eldre akademikarar på 5th Avenue. Eg var i lag med dei då Trump vann i 2016, og i begge høve vedda eg mot dei: Dei tippa at demokratane vann, eg tippa Trump. Dei hadde enno ikkje byrja ta tapet inn over seg då vi forlét dei for å sjekke temperaturen på valvakene i Bushwick, eit skranglete industrielt nabolag i Brooklyn. Vi gjekk innom valvaka til sosialistane på Starr Bar. Der skjedde det lite.

Aktivistar i Bushwick brenn dokker av Harris og Trump.

Foto: privat

Vi gjekk vidare til Honey’s, der dei som er så langt til venstre at dei ikkje røysta i det heile, hadde antivalvake. Der var veggane tapetsert med slagord om at USA er helvete på jord. Golvet var dekt med ostepop, slik at ein ved å gå gjennom rommet trakka på tusen små oransjespraya vesen. Festen var annonsert som eit Non Watch Party, men likevel stod ein og annan langs veggane og kikka nervøst på telefonen. Dei viste òg ei valsending opp ned og spegelvend. I eit hjørne stod striedokker som førestilte presidentkandidatane.

På toget heimover møtte vi ein sjarmerande ung mann i kort, rosaglinsande jakke som hadde blitt verande på festen. Han viste oss bilde av kva som hadde skjedd. På ei gangbru over ein containerpark hadde dei samla seg kring voodoodokkene. På bilde såg ein eit slags fugleskremsel som skulle førestille Harris, i fyr og flamme, og kring det stod dei unge antifascistane og såg litt umiskjenneleg småfascistiske ut.

Valet var avgjort, ingen visste kva som no skulle skje. Eg følte meg ganske sikker på at det verste som skulle hende, ville bli gjort mogleg av to ting, både i den eine og den andre leiren: misbruk av openheit og hånleg retorikk.