Narve Bjørgo (1936–2025)

Narve Bjørgo heitte ein mann. Han var den gode mellomalderhistorikaren som blei den like gode moderne leiaren. Han bygde opp fagmiljø og nye institusjonar, og i fleire tiår tok dette tida frå historikaren. Utan Narve Bjørgo ville mangt blitt annleis.

Han var fødd i 1936 i Meland i Nordhordland og tok examen artium i 1956. I 1964 var han cand.philol. frå Universitetet i Bergen, og året etter gifta han seg med Kirsten Bjørndal. Han blei verande som universitetslektor og vitskapleg assistent til han reiste nordover og bygde opp Universitetet i Tromsø. Han var professor i historie i Tromsø 1973–85 og i Bergen 1993–2006, og frå 2008 æresdoktor i Tromsø.

I meir enn tjue år hadde Bjørgo frå 1984 til 2005 sentrale administrative roller og leiarfunksjonar som dekan og rektor ved Universitetet i Tromsø, administrerande direktør i Noregs allmennvitskaplege forskingsråd, styreleiar ved Statens balletthøgskole, Statens operahøgskole, i Nynorsk kultursentrum og ved Nasjonalt organ for kvalitet i utdanninga (Nokut). Tidkrevjande arbeid i fleire store offentlege utgreiingar kan leggjast til og fyller ut mosaikkbiletet av ein sjølvtenkjande kunnskapsnavigatør.

Første gongen eg høyrde frå Narve Bjørgo, var i form av eit visittkort med ei stillingsutlysing hekta på. At han titulerte seg som cand.philol. og altså ikkje hadde doktorgrad, såg eg først då eg fann fram att kortet i vinter. Han trong ingen tittel for å legitimere eiga fagleg tyngd. Eg har vel aldri møtt nokon som på same måten var ein tittellaus forsvarar av kunnskap, strategi og ansvar.

Ei namnerekkje som Arne Bergsgård, Halvdan Koht, Magne Skodvin, Berge Furre, Jostein Nerbøvik og Narve Bjørgo set ord på ein gullstandard i nynorsk sakprosa. Desse historikarane visste kva dei skreiv om, og dei visste korleis historiske framstillingar bør formast i både korte og lange format. Narve Bjørgo skreiv mest om politisk og utanrikspolitisk historie i mellomalderen, og i Tromsø tok han særleg inn nordnorsk historie.

Han publiserte ikkje så mykje, men viste elegant kor lite som kan skilje forsking frå formidling. Det går framleis gjetord om forelesaren som losa studentane forbi uvissa med tre stikkord på ein flippover. Til Vestlandets historie i 2006 skulle han skrive om vestlendingen; eg trur det var etter eige ønske. På den tida høyrde ein mykje korridorsnakk om habitus både på Sydneshaugen i Bergen og i akademia elles. Bjørgo trong verken Pierre Bourdieu eller omgrepet hans for å gripe vestlendingen, men det var viktig for han å finne dei presise norske orda. Eg trur eg vil kalle det veremåte, sa han, og det skreiv han.

Han var gamal nok til å skrive for hand. Narve Bjørgo skreiv brev, og det han ikkje skreiv, ringde han om. Det kom knapt ein e-post frå han. Brevskrivaren Bjørgo tok kontakt med mange, og med åra kunne det bli ein heil korrespondanse. Ei han brevveksla med i mange år, var Marie Hamsun. I 1950-åra skreiv han ein del i Gula Tidend og Norsk Tidend, ofte om litteratur, og i 1959 skreiv han ein artikkel om Jakob Sandes lyrikk i Syn og Segn som blei ein klassikar.

Narve Bjørgo var ein du ville ha som støtte, ikkje som motpart. Overflatisk smiger låg ikkje for han, og det fall han ikkje inn å skryte av noko han meinte ikkje heldt mål, men han delte raust ut resonnerande ros. Var det noko han tykte var godt, nøgde han seg ikkje med å seie det, men forklarte kvifor han meinte det var godt. Legg så til at han sa det i rolege vendingar med ei djup røyst som la alvor inn i gleda. Slike replikkar der og då kunne gli inn i minnet som små kompass ein våga å stole på.

Kva denne brevskrivaren kunne utrette, fekk Kulturdepartementet røyne. Ivar Aasen-tunet skulle opne i 2000, men i det framlegget til statsbudsjett for 2000 som regjeringa Bondevik I la fram hausten 1999, var det ikkje teke høgd for full drift og mange nye tilsette. Med til styremøte i Nynorsk kultursentrum få dagar etter hadde styreleiar og brevskrivar Bjørgo eit handskrive utkast til brev frå styret. Styret drøfta situasjonen grundig, men endra knapt eit komma i utkastet. Der stod ei av dei kvassaste setningane eg har sett i norsk forvaltningsprosa. Etter å ha gjort greie for situasjon og behov, skreiv Bjørgo, og så, understreka, korreks i umild form: Vi trudde departementet hadde forstått dette.

Kva han elles gjorde og ikkje gjorde, fortalde han aldri, men eg er sikker på at han tok minst éin telefon. Få veker etter brevet hadde departementet funne ubrukte midlar ved ein institusjon i Tromsø, av alle stader, og gjorde noko så uvanleg som å sende Stortinget eit endringsforslag til statsbudsjettet før det var vedteke. Offisielt laga embetsverket seg ei forteljing om at dei hadde gløymt at institusjonen skulle opne i 2000.

Kulturdepartementet hadde med tyngd overtalt Narve Bjørgo til å ta på seg dette styrevervet i 1998. Han var ikkje av den sorten som til slutt sa ja utan å ha stilt vilkår. Korreksen var skriven av ein som kjende seg sviken. Den som utsette denne mannen for slikt, visste ikkje kva han eller ho hadde i vente.

Narve grunda mykje og bar på eit tungsinn, men det viste nok mest i små rom. Mellom vener og kollegaer var han ein smiande forteljar og elskar av anekdotar. Han var også ein som ordla seg slik at du visste når han meinte at ei sak var avslutta. Han passa på å høyre kva andre meinte før han oppsummerte. Når Narve hadde sett punktum, var tida for replikkordskifte omme.

No er det store punktum sett. Tida er inne for minne om eit fantastisk menneske.