Patologen, kulturhistorikaren, forskaren, universitetsrektoren, institusjonsbyggjaren, musikaren, ja, renessansemennesket Ole Didrik Lærum døydde 24. januar på Voss, bygda han kom frå og var nært knytt til.

Eit sjeldsynt gåverikt menneske er ikkje med oss lenger. Han vart 82 år. Det er vemodig. Til paradoksa i livet høyrer at han skulle døy av den sjukdomen han vigde mesteparten av sitt profesjonelle liv til å skjøna og nedkjempa: kreften.

Ole Didrik Lærum kom frå ei slekt av lækjarar. Far, farfar og oldefar var alle medisinarar på Voss. Men medan dei tidlegare generasjonane hadde vore ute i felten som tuberkulose- og distriktslækjarar, slo Ole Didrik snart inn på forskarvegen. Eit opphald ved Pasteur-instituttet i Paris vekte interessa hans for vitskapleg verksemd.

Her vart Ole Didrik Lærum tidleg internasjonal. Han var mellom anna gjesteforskar i Tübingen og ved det nasjonale helsesenteret i Bethesda utanfor Washington. Han fortalde meg ein gong at han for moro skuld hadde testa ut biblioteket i Bethesda ved å spørja etter ein obskur artikkel av den norske 1800-talsoppdagaren av leprabasillen, Gerhard Armauer Hansen. Bibliotekaren gjorde ikkje ei mine og kom attende med artikkelen etter tjue minutt. Ole Didrik sa han kunne skimta eit triumfatorisk blikk bak brilleglasa hennar.

Lærum etterlét seg 350 artiklar og eit tjuetals bøker om så ulike emne som Den forunderlige vitenskapen, Mennesket og biorytmene og ei rad kulturhistoriske studiar, til dømes om treskjeraren Magnus Dagestad, om dei norske røykstovene og om spelemannen Sjur Helgeland som komponerte den storslegne «Budeiene på Vikafjell».

I Gamledoktoren forteller skildrar Lærum livet til forfedrane som lækjarar. Eg nemnde for han at då far min, som òg var lækjar, skulle henta ein slankemedisin han brukte, på eit apotek i Dubrovnik, vart han nærast arrestert, for medisinen inneheldt amfetamin. Då smilte Ole Didrik og sa at hostemiksturen til farfaren ville vore arrestasjonsgrunn i dag – av same grunn.

Frå 1974 til han vart utestengd som 70-åring, arbeidde Lærum på Gades institutt ved Universitetet i Bergen. Han fortalde meg, utan å kunne skjula sinnet, at han fekk beskjed om å rydda kontoret klokka 16 den dagen han fylte 70. Han kunne ikkje skjøna kvifor universiteta kasta ut folk – ofte på toppen av skaparkrafta – berre fordi dei trefte ei byråkratisk fastsett «aldersgrense». Han gjekk offentleg ut med dette og fekk raskt arbeid i København på eit stort forskingsprosjekt om hjernekreft.

Eg hadde mykje å gjera med Ole Didrik då eg var tilsett på Chr. Michelsens institutt. Då var Ole Didrik (i åra 1984–1995) prorektor og rektor ved Universitetet i Bergen. Der arbeidde han for å skipa Griegakademiet og Senter for vitskapsteori og utvida universitetets internasjonale kontaktar. Han var institusjonsbyggjar, open og interessert i alt som kunne vera av vekst for menneskeleg kunnskap.

På slutten av livet engasjerte han seg i å skipa eit formidlingssenter over tuberkulosen på Voss. I åra 1870 til 1970 døydde nærare ein halv million menneske av denne sjukdomen, som var sterkt stigmatiserande og vart kalla ein fattigmannssjukdom.

Lærum la også mykje arbeid i å sikra minnet etter kunstnarane Nils, Knud og Brynjulf Bergslien, som voks opp i fattige kår på Voss og som blant anna laga ryttarstatuen av Carl Johan framfor slottet (Brynjulf), og det ikoniske måleriet «Birkebeinerne» (Knud).

Ja, musikar var han òg. Heilt sidan russetida spela han trompet i storband. På 1950-talet var Ole Didrik med på å skipa det fyrste jazzbandet på Voss.

Ole Didrik Lærum var både som forskar og menneske på veg heile livet. Me vil hugsa han som ein sjenerøs, energisk og nyfiken intellektuell som ville ha istemt Goethes ord: Ikkje noko menneskeleg er meg framandt.

Bernt Hagtvet