Andreas Hompland

hompland@online.no

Spaltisten og Hjelpeskrivarane har hatt ei fritalande førvalvake med mykje godt attåt. Der drøfta me stort og smått, hovudaktørar og biroller, overtonar og understemmer, sentrale saker og meir perifere hendingar som har dukka opp av ymse omstende. Me har sortert skit og kanel og lagt stor vekt på skiten. Dette er vinnarar og taparar i valkampen, slik juryen ser det.

ÅRETS JOKER: Noregs Bank-sjefen Ida Wolden Bache. Same kva finansministeren og prissjokkerte politikarar håpar og trur, er det ho som styrer renta.

ÅRETS FENOMEN: inhabilitet. Fire statsrådar har vore ugilde og brent seg på kameraderi, nepotisme og sprengstoff­aksjar, men to er så langt redda av Støres gongong. Finansfrue Huitfeldt har bindingar til den aksjespekulerande ektemannen som ho har felles økonomi med, men skotta skal ha vore så vasstette at ho ikkje var inhabil med forsett eller overlegg, men berre uvitande, umedviten og uforvarande ugild.

ÅRETS BOK: Håndbok for politisk ledelse, utgitt av Statsministerens kontor. Obligatorisk pensum for statsrådar og nærståande, men overflatisk lesen, grovt mistolka og under stadig revisjon.

ÅRETS SKUGGE: Sindre. Han er gift med Erna og finnes som bakkemannskap i Ved Ernas side, som var tittelen på sjølvbiografien som spøkelsesskrivaren Martine Aurdal i Dagbladet skreiv. Han handla aksjar og laga lister over inkompetente arbeidarpartifolk som burde reinskast ut, ikkje direkte bak Ernas rygg, men heller ikkje for hennar augo. Men via vide vegar var det ei hjelp til å få inn kvalifiserte kvinner og folk utanfor Oslo i statlege styre og råd. For som Erna seier: «Sindre er en klok mann, og jeg er grådig glad i han.»

ÅRETS UHELDIGE: Jonas Gahr Støre. Han er ein gild, kunn skapsrik og reflekterande mann som fekk dei økonomiske og internasjonale vindane mot seg. Kvar gong det kan ha sett ut som han var i ferd med å få ei hand på rattet og festa eit slags grep, har det kome nye brottsjøar og inhabile statsrådar. Det blir stusseleg og lokkar ikkje misnøgde veljarar ned frå gjerdet.

ÅRETS REFRENG: Trygve Slagsvold Vedum har reist Noreg rundt og sunge gamle songar om trugande sentralisering. Men «Fugleskremselet» slår ikkje til lenger, for Maskorama er så 2021.

ÅRETS REPLIKK: Den eksalterte Olaug Bollestads oppmoding til Vedum: Ta ein kaffikopp med dei som har skoa på.

ÅRETS REPRISE: reversering av robuste revideringar. Nå lovar Høgre re-reversering av alt som er mogleg å få tilbake på tuben. Det er slutt på dei tider då strukturreformer blei tilpassa og førte vidare av neste regjering i den politiske stafetten.

ÅRETS VIKAR: Marie Sneve Martinussen. Ho rykte opp som partileiar etter Brillegate og har stått fram med vett og vidd. Moxnes har stått opp frå dei politisk daude som utan- og forsvarspolitisk talsperson, ikkje for eige forsvar, men mot kampfly til Ukraina.

ÅRETS NYKOMAR: INP. Indu­stri- og Næringspartiet vil ikkje bli kalla eit protest- eller opprørs­parti, men eit «oppgjersparti» som skal ta eit oppgjer med alt som ikkje er bra, og det er mykje, i mange og kryssande retningar. Dei drøymer om makt i vippeposisjon, men for nye og uklart samansette parti endar det gjerne i klager om diktatorisk einevelde, personstrid, fråfall, splitting og oppløysing.

ÅRETS GALLUP: InFact måtte trekka tilbake fleire meiningsmålingar på grunn av dårleg handverk. Men bommane gav så kraftige utslag at det førte til store oppslag, så dei var verde prisen.

ÅRETS ANAKRONISME: kyrkjevalet, der den opne folkekyrkja kliner seg tett til stat og kommune, som ein nisse på lasset.

ÅRETS DEBATT: NRKs Town Hall Meeting i Tromsø. Det var eit velredigert folkemøte med gjennomført dramaturgi, med tilbakelente og uvanleg lite sjølvnytande program­leiarar, og med saklege og emosjonelle utfordringar frå folk flest. Erna og Jonas fekk stå fram som resonnerande, kvikke og empatiske, utan å snakka spørjarane etter munnen. Dette som kontrast til dei oppjaga partileiardebattane på TV 2, der programleiarane ikkje var forsiktig styrande tilskodarar, men kranglete og masete deltakarar.

På underhaldande og opp­lysande vis makta faktisk folkemøtet i Tromsø også å syna skiftande alliansar i lokale saker. Det kan bli spennande rundar etter valet i Fjellvikdal.

ÅRETS HEIDERSPRIS går til veljarar som har vore på vandring og sete på gjerdet før dei klatra ned. Dei blir skulda for å vera «rævediltere» og politisk drivgods som følgjer straumen, men dei kan også rosast for å ta valet på alvor.

JURYEN MINNER OM at det er eit kommuneval me skal ha, men at det ikkje er til å koma forbi at det også er ei folke­røysting om Støre-regjeringa. Mange byter parti og bestemmer seg i siste liten. Høgre har lenge vore fullmobilisert og vel så det, mens halvparten av arbeidarpartiveljarane har desertert eller er demobiliserte.

Etter ei totalvurdering ser det ut som om vinden frå Høgre har spakna, men ikkje kjem til å snu blant skuleungdommen. Og at Arbeidarpartiet kan koma til å setja ein solid rekord: for første gong på hundre år blir dei ikkje størst.

Ha eit godt val.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.