Stillaste staden
Til Auschwitz kjem 9000 besøkjande kvar dag. Det er litt sol, og på plenane veks det Maria gullsko og kløver. Alt eg høyrer, er stega av mjuke sko. Berre stille joggesko og litt rasling i grusen, knirking på betonggolva. Kontrasten er stor til fargeklattane som stikk seg fram i berget av sko me går forbi.
Forfengelege sko, sko med fletter, pynt og høge hælar. I alle fall ikkje skorne til nokon utan håp. Sko for moro, for flørt. Barnesko. Sko som varslar draumar og framtid. Slett ikkje fornuftige sko. Sjølv tuslar me forbi i våre fornuftige sko. Berre guiden snakkar stille. Me lyttar i kvar våre høyretelefonar.
Eg har sonen min med. Han er 13 og eit halvt. Alle under 14 vart sende direkte til krematoriet, med mindre dei var velbygde og snakka tysk. Han er det og gjer det. Han er blond, breiskuldra og blåøygd. Eg trur eg heller ville sett han døy raskt.
Eg har ikkje lov, gjev meg ikkje lov, til å gå forbi utan å sjå dei i auga. Her er bilete av kvinner på ei side, menn på den andre. Dei er meg. Trassige, håpefulle, skjemtande, skamslåtte, skamklipte, utviska, i rørsle, storøygde, livredde. Me går her. Storøygde og livredde. Dei er for mange til at eg kan sjå alle. Og på desse veggane heng berre bileta av nokre få. Ei av dei er meg. Utan hår og med større munn. Me har same fødselsdag, og då ho vart drepen, var ho om lag like gamal som eg er no.
To tonn. To tonn med fargelaust, gammalt hår. Eit heilt rom. Flettene stikk fram her og der. Eg har freista å finna vekta på hår. Ifølgje KK (6. august 2012) kan langt og tjukt hår vega 28–56 gram. Eg vil ikkje rekna ut kor mange menneske som forsvann for dette berget av hår. Men eg gjer det likevel. Om alle hadde hatt passe langt og nokolunde tjukt hår, er reknestykket 2.000.000 delt på 40 er lik 50.000. Då er ingen menn eller kortklipte. 50.000. Det er alle som bur i Tønsberg eller i Ålesund.
Håret, skoa og bileta. Det er fargelaust. Ein masse. Ser du etter, finst gullskoa, ei kvit flette eller det blikket du aldri kjem til å gløyma.
I grøfta mellom togskjenene og vegen til krematoriet i Auschwitz veks det minneblom.
Ingvil Brügger Budal
Ingvil Brügger Budal er mellomalderforskar og norskdidaktikar.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Til Auschwitz kjem 9000 besøkjande kvar dag. Det er litt sol, og på plenane veks det Maria gullsko og kløver. Alt eg høyrer, er stega av mjuke sko. Berre stille joggesko og litt rasling i grusen, knirking på betonggolva. Kontrasten er stor til fargeklattane som stikk seg fram i berget av sko me går forbi.
Forfengelege sko, sko med fletter, pynt og høge hælar. I alle fall ikkje skorne til nokon utan håp. Sko for moro, for flørt. Barnesko. Sko som varslar draumar og framtid. Slett ikkje fornuftige sko. Sjølv tuslar me forbi i våre fornuftige sko. Berre guiden snakkar stille. Me lyttar i kvar våre høyretelefonar.
Eg har sonen min med. Han er 13 og eit halvt. Alle under 14 vart sende direkte til krematoriet, med mindre dei var velbygde og snakka tysk. Han er det og gjer det. Han er blond, breiskuldra og blåøygd. Eg trur eg heller ville sett han døy raskt.
Eg har ikkje lov, gjev meg ikkje lov, til å gå forbi utan å sjå dei i auga. Her er bilete av kvinner på ei side, menn på den andre. Dei er meg. Trassige, håpefulle, skjemtande, skamslåtte, skamklipte, utviska, i rørsle, storøygde, livredde. Me går her. Storøygde og livredde. Dei er for mange til at eg kan sjå alle. Og på desse veggane heng berre bileta av nokre få. Ei av dei er meg. Utan hår og med større munn. Me har same fødselsdag, og då ho vart drepen, var ho om lag like gamal som eg er no.
To tonn. To tonn med fargelaust, gammalt hår. Eit heilt rom. Flettene stikk fram her og der. Eg har freista å finna vekta på hår. Ifølgje KK (6. august 2012) kan langt og tjukt hår vega 28–56 gram. Eg vil ikkje rekna ut kor mange menneske som forsvann for dette berget av hår. Men eg gjer det likevel. Om alle hadde hatt passe langt og nokolunde tjukt hår, er reknestykket 2.000.000 delt på 40 er lik 50.000. Då er ingen menn eller kortklipte. 50.000. Det er alle som bur i Tønsberg eller i Ålesund.
Håret, skoa og bileta. Det er fargelaust. Ein masse. Ser du etter, finst gullskoa, ei kvit flette eller det blikket du aldri kjem til å gløyma.
I grøfta mellom togskjenene og vegen til krematoriet i Auschwitz veks det minneblom.
Ingvil Brügger Budal
Ingvil Brügger Budal er mellomalderforskar og norskdidaktikar.
Fleire artiklar
Han heitte John Guillot, men skifta namn til Johnnie Allan og blei pub- rockar.
Arkivet: For tida framstår ikkje USA som det lova landet, men hausten for 50 år sidan var Elvis Presley på hitlistene i USA og England med «Promised Land»
Mogleg trasé for jarnbane mellom Narvik eller Bjørnfjell til Tromsø.
«Tanken om å realisera tog til Tromsø gjennom Sverige er på ingen måte ny.»
Daniel Sommer, Johannes Lundberg og Arve Henriksen.
Foto: Kristin Lidell
Fint nordisk samarbeid
Her er det ikkje spor av langhalm.
Polakkane er skumle bridgespelarar. Her frå avslutningsseremonien under World Bridge Games i Buenos Aires nyleg.
Foto: Poli Zolto / World Bridge Federation
Dąbrowskis masurka
For to veker sidan vann Polen gull i det som uformelt blir kalla bridgens olympiade, i Buenos Aires.
Snart heime: Denne gjengen er klar for å kome heim – fulle av feittsyrer dei har sikra seg i fjellet.
Foto: Siri Helle
Geografisk heimehøyrande lam
Problema oppstår med papirarbeid og pellets.
Papiravisa