Kvar 31. desember, ti til femten minutt før det nye året tek til, vert det ukrainske folket lykkønskt av presidenten på TV. Denne sovjetiske tradisjonen har slege rot i Ukraina, til liks med somme andre sovjetiske vanar og ritual. Inntil 2015 lytta mange ukrainarar først til helsingane til det russiske folket frå den russiske presidenten Vladimir Putin klokka 22.50. Ein time seinare lytta dei til den ukrainske presidenten.

Etter utbrotet av krigen i Donbass og annekteringa av Krim vart russiske fjernsynskanalar slegne av i Ukraina, og med det nyttårshelsingane frå Putin. Sidan er det berre den ukrainske presidenten som har snakka om det nye året. I 2019, på ein av dei mest populære fjernsynskanalane, eigd av den største oligarken i Ukraina, Igor Kolomoisky, vart det ukrainske folket ønskt til lykke, ikkje av den daverande presidenten Porosjenko, men av TV-komikaren Volodymyr Zelenskyj, som samstundes kunngjorde at han stilte som presidentkandidat.

Krigen ikkje nemnd

Denne gongen, før byrjinga på 2022, på kanalen som tidlegare tilhøyrde den femte presidenten i Ukraina, Petro Porosjenko, og no er eigd av journalistane sjølve, lykkønskte Petro Porosjenko ukrainarane med det nye året, medan talen til Volodymyr Zelenskyj vart kringkasta rett etter midnatt. Den kringkasta nyttårstalen til Volodymyr Zelenskyj vara i 21 minutt.

Presidentkontoret innsåg at ikkje alle ville ha tolmod til å høyre heile talen, og la difor ut heile teksten på nettsida si. Meir som ein rapport om (politiske) sigrar og uløyste problem omfattar talen lister over dei viktigaste profesjonane i staten: militæret, legar, lærarar, idrettsfolk, gruvearbeidarar og så bortetter. I tillegg uttrykte presidenten, med openberr referanse til Russland, ønske om at «naboar ville kome med ei flaske (vodka) og kjøt i aspik, ikkje brase inn med våpen».

Dette var den einaste gongen krig vart nemnd. Denne gongen sa ikkje presidenten noko om at Russland på grensa til Ukraina har samla ein stor offensiv hær med logistikktenester, feltsjukehus og mobile drivstoffbasar meint for stridsvogner og anna utstyr. Men så er da dette også allmenn kunnskap, og ei påminning om ein mogleg militæroffensiv mot Ukraina ville neppe vore noko populært samtaleemne ved festbordet.

Sjølv om Zelenskyjs nyttårstale var rekordlang, kan han ikkje splittast opp i friske, minneverdige sitat. Det er berre éi setning eg vil protestere mot eller i det minste erklære meg usamd i: «Vi ventar ikkje på at verda skal løyse problema våre.»

Politiske samtalar

Boris Jeltsin, som var fast i trua på at Russland og Ukraina berre kunne eksistere saman, vart ein gong kjend for frasen: «Eg vakna om morgonen og spurde meg sjølv, kva har du gjort for Ukraina?» For meg verkar det no som president Biden og mange europeiske statsleiarar vaknar med denne tanken.

President Biden har hatt sin andre telefonsamtale med Putin på to veker. Etter kvar slik samtale nyttar han fleire dagar til å tenkje over det dei snakka om, og først etter å ha gjort det ringjer han den ukrainske presidenten og talar om innhaldet og resultata av samtalen.

I mellomtida underteikna Kroatia ei erklæring om Ukrainas europeiske perspektiv, og den estiske presidenten lova å hjelpe Ukraina med våpen. Berre Tyskland er offisielt mot våpenhjelp til Ukraina. Den tyske forsvarsministeren har sagt at sal av våpen til Ukraina kunne auke risikoen for krig. Faktum er at ein mogleg krig mellom Russland og Ukraina minskar vona om å setje i gang den russisk-tyske gassleidninga Nord Stream 2. Tyskland, og truleg nokre andre vesteuropeiske land, ønskjer verkeleg å unngå ein slik situasjon.

Våpen ved grensa

Sjølvsagt har ikkje Ukraina blitt invitert til å bli med i Nato, men våpen frå Nato-land – både det berbare bakke-til-luft-missilet Javelin og tyrkiske åtaksdronar – er alt i Ukraina og ved fronten. Så vel Tyrkia som USA er klare til å selje våpen til Ukraina. Tyrkia hjelper endatil til med å byggje ein fabrikk til produksjon av dronar i nærleiken av Kiev.

Russland har ikkje slike dronar. Rett etter at tyrkiske åtaksdronar av typen Bayraktar var nytta første gongen mot separatistar i Donbass, som svar på bombing av Ukraina med forbodne våpen, byrja Russland snakke om Ukrainas planar om å erobre attende den delen av Donbass som var teken av separatistane, ved hjelp av hæren og vestlege våpen. Det var under dette påskotet Russland byrja sende stridsvogndivisjonar og artilleri frå heile territoriet sitt til den ukrainske grensa.

Den ikkje-anerkjende presidenten i Kviterussland, Aleksandr Lukasjenko, erklærte straks at hans hær ville stille på Russlands side i ein russisk-ukrainsk krig. Dette inneber at frontlina vil kunne strekkje seg langs heile den nordaustre grensa til Ukraina – meir enn 3000 kilometer. Og da er ikkje den fleire hundre kilometer lange grensa langs Azovhavet, der russiske krigsskip kan setje troppar i land, rekna med. Dagens frontline i Donbass er om lag 450 kilometer lang.

Sjekking av bomberom

Imens vart alle dei 5000 bomberomma i Kiev sjekka, til liks med det offentlege systemet for alarmsirener og viktige meldingar. Men alt dette skapte ikkje den minste panikk blant innbyggjarane. «Vi er i krig med Russland på åttande året», seier somme. «Putin bløffar og driv utpressing av Vesten», seier andre. Begge har rett. Men det er òg sant at Russland nektar å gje Vesten garantiar om ikkje-aggresjon mot Ukraina.

Men Kiev er like uforstyrra. Restaurantar og kafear er smekkfulle. Pizza- og sushi-bod hastar gjennom gatene på sykkel, bensinskuter og elskuter, jamvel til fots. Kievittar er snare til å feire. Området ved Den gylne porten – i det gamle Kiev, der eg bur, er blant dei 100 kulaste byområda i verda og tek plass som nummer seksten på lista.

Ein ven av dotter mi flaug frå London for å feire det nye året og fekk stor sans for Kiev og det gamle sentrumet. I den korte gata mi er det fire frisørsalongar der ein kan få stussa skjegg og bart og drikke whisky, tre vinbarar, seks kafear, ein liten mathall med underetasje der ein kan sitje med ein latte i det som ein gong var eit symjebasseng. I bygningen eg bur i, er det ein bar, eit kunstgalleri med kafé, ein utsalsstad for kunstobjekt og ein skreddarskule.

Minnepark

I løpet av dei ti siste dagane før nyttår, med pengar frå bybudsjettet, vart ein liten, koseleg park med benker på den andre sida av gata for huset vårt omgjord til ein kjølig – for ikkje å seie kald – minnepark av betong oppkalla etter Pavel Sjeremet. Pavel Sjeremet var ein kviterussisk journalist som flaug frå Moskva til Ukraina og budde i ei gate i nærleiken, til han vart drepen 20. juli 2016 på gata han budde i. Dei festa heilt enkelt ei bombe under bilen hans. Han køyrde av garde, og bilen eksploderte.

Kona mi og eg høyrde denne eksplosjonen. Det var tidleg ein sumarmorgon det tredje året med krig i Donbass, som i Ukraina er kalla den russisk-ukrainske krigen, men den eksplosjonen er den einaste eg har høyrt i Kiev i heile mitt liv.

Attverande innbyggjarar i den vesle byen Stanytsia Luhanska, som vart delvis øydelagd av separatistartilleri i byrjinga av krigen, har levd meir eller mindre fredeleg sidan 2015, trass i at heile byen, som talde tolv tusen innbyggjarar før krigen, ligg rett på demarkasjonslina like bortanfor Lugansk, som er halden av separatistane.

Granatar mot sivile

Og denne hausten, for første gong på seks år, fell det igjen granatar på sivile bustader i Stanytsia Luhanska. Det skjedde også før Russland byrja sende militære einingar med stridsvogner og gevær til Donbass og grensene til Ukraina. Det er vanleg med lokale opptrappingar av krigshandlingane i Donbass, men som regel freistar separatistane og dei russiske kommandantane deira å øydeleggje ukrainske militære posisjonar, ikkje husa til sivile.

I frontsona er haldninga til ein mogleg krig annleis enn i Kiev. Dei kjenner krigen betre, og difor er dei verkeleg redde for han. Ved presidentvalet i 2019 røysta dei fastbuande på Volodymyr Zelenskyj, som lova å få slutt på krigen med Russland i løpet av eit år og igjen syte for stabilitet og velstand til Ukraina. I det tredje året av presidentskapen til Zelenskyj verkar ein «storkrig» mykje nærmare enn før.

Arbeidsutvandring

Men det kan sjå ut som fleirtalet av ukrainarar har lite frykt for noko som helst – korkje for Russland eller for covid-19 (under halvparten av dei vaksne er vaksinerte, sjølv om vaksine har vore tilgjengeleg sidan i sommar). Etter meiningsmålingar å dømme er ukrainarar mest redde for fattigdom. Det er grunnen til at ein million av dei har flytta for å bu og arbeide i Polen, hundretusenvis bur og arbeider i Tsjekkia, Spania, Portugal og Italia. Hardtarbeidande ukrainarar har til og med funne vegen til Danmark, og tusenvis av ukrainarar arbeider no på danske gardsbruk. Millionar av ukrainarar lever i utlandet og overfører heile tida inntekter til familien i Ukraina.

Regjeringa til Zelenskyj har fleire gonger varsla planar om å skattleggje desse overføringane. Det er trass alt snakk om milliardar av euro. Halvparten av vestukrainarane lever på pengar tente av slektningar i utlandet. Og dei ser ut til å ha det så bra (og vere så langt frå daglege granatar) at innbyggjarane i Aust-Ukraina, som tradisjonelt drog for å arbeide i Russland, også har vendt seg mot Vest-Europa. I Russland er det no langt færre ukrainske gjestearbeidarar enn tidlegare. Og dersom Aust-Ukraina – ein bastion for prorussiske kjensler – har byrja orientere seg vestover, da er det enda ein grunn for Russland til å vere nervøs.

Eit svar i februar

Vladimir Putin sa ein gong at tyskarane fann opp Ukraina i 1918 for å splitte det russiske imperiet. Men i slutten av førre året skifta han meining og sa at Ukraina vart skapt av Vladimir Iljitsj Lenin. Truleg sa han dette for å vise at Russland har større krav på Ukraina enn Europa har. Ukraina er for den russiske presidenten ein «fiks idé» som held han vaken om natta og oppteken kvar vaken time.

Dei politiske våpenbrørne hans på russisk fjernsyn gjer dagleg framlegg om anten å bombe Kiev eller å dele Ukraina i tre statar, eller å ta heile territoriet – med unntak av Vest-Ukraina, eller ta byen Odessa frå Transnistria. Den tsjetsjenske presidenten Ramzan Kadyrov har føreslått å ta Ukraina på eiga hand og føye det til Tsjetsjenia. Rett nok la han seinare til at han berre ville gjere dette dersom Putin gav ordre om det.

Vil Putin gje troppane sine ordre om å gå til åtak? Dette vert klart tidleg i februar. I alle fall er det tidsramma som er sett av militære og politiske ekspertar. På det tidspunktet vil amerikanarar og russarar ha møtt kvarandre tre gonger og ha diskutert situasjonen, framtida til tilhøvet mellom dei og framtida til Ukraina. Møta gå føre seg utan representantar for Ukraina.

«Vi ventar ikkje på at verda skal løyse problema våre», sa president Zelenskyj i nyttårstalen sin.

Personleg ventar eg på nett det, og set min lit til det.

Andrej Kurkov

Omsett av Lasse H. Takle.