Restaurering
Enno i dag treng vi bitjarn frå vikingtida
Den som skal lafte, treng ein reiskap attåt øksa for å få stokkane tett i hop. Frå gamalt var det ein med eller eit medrag.
Til venstre ein vanleg navar som gjev koniske hol, om ein ikkje borer heilt gjennom veden. Til høgre ein skeinavar som liknar den som arkeologane har funne i Osebergskipet og på Bryggen i Bergen.
Alle illustrasjonar: Erik Solheim
Når ein stokk er komen så langt ned i novene at han ligg nær stokken under, er medraget eit hjelpemiddel til å lage ein strek i den uferdige stokken der han skal falle saman med den som ligg under.
Eit medrag har to metallspissar, maurar, med fast eller variabel avstand, eit par centimeter eller meir. Medrag er òg namnet på det rommet vi høgg ut i stokken, mellom strekane. Det fyller vi med mose for å tette veggen. Austanfjells har skogsmosar (furemose, etasjemose og sigdmose) vore mest vanleg. Dei veks på fastmark, mest i barskog. På Vestlandet ligg det mest torvmosar (Sphagnum-artar) mellom stokkane i eldre hus. Torvmosar har ein påvist bakteriehemmande funksjon. Nokre hevdar at skogsmosar har same eigenskapen.
Når ein stokk under arbeid er komen nesten ned på veggen under, er det tid for å medra. Vi dreg den eine spissen langs den faste stokken, den andre rissar ein strek i stokken over, den som skal lenger ned. Dette gjer vi på begge sidene. Dei to spissane må vi halde i lodd, og stokken over må ligge slik at han skal falle rett ned i novene, ikkje til sides. Når vi så lagar ei V- eller U-forma grop i stokken over, akkurat ut til den rissa streken, vil stokkane falle tett i hop i heile lengda. Stokkane treng ikkje vere jamne for å få dette til. Er det ein kul på stokken under, vert det merke til ei grop i den andre. Novhovuda – det som stikk ut om veggen – er ofte flate over og under. Medraget gjev svar på kor mykje vi skal hogge vekk for å hindre at stokken vert liggande på endane og ikkje falle i hop i veggen.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
