32,90? Det står på plakaten at skinkeosten kostar 26,90.

Draumesituasjonen min når eg handlar, er slik: Eg går inn i butikken, finn det eg vil kjøpa, betalar prisen det kostar, og går ut. Ferdig.

Eg skulle ynskja at eg kunne ha det slik, alltid. Men eg har merka at eg må vera vaken og fylgja med, spesielt når varene vert slegne inn. Då står eg og nistirar på skjermen framføre meg.

Tingen er at eg er utstyrt med ein god prishugs. Eg hugsar kva ei vare kostar når eg plukkar henne ned frå hylla, og er prisen vorten nokre kroner meir når han kjem til kassa, seier eg frå.

Nokre varer må ein vera ekstra var på, for dei skiftar pris heile tida. Skinkeosten er ei vare med ein slik jojopris. Eine dagen kostar han 32,90, neste er han nede i 26,90, og så er han fort opp igjen, tydelegvis på vegen frå hylla til kassa.

Det seier eg dykk, eg kjøper aldri skinkeost til 32,90. No er eg heilt sikker på at det var ein plakat der som klårt og tydeleg sa 26,90.

Her går eg frå å vera kunden med det saumlause handlemønsteret til å vera ho som skapar kø når personalet vert innblanda i detektivarbeidet det er å finna ut av den mystiske summen på tubeosten.

Det er ikkje ei god kjensle, men nokon må gjera det. Alt har sin pris, og det er ikkje alltid den rette prisen kjem opp i kassa.

Eg har ikkje alltid vore så tøff. Syster mi hadde lenge ei bukse me berre kalla for «nine eleven-buksa», og ho hadde ingenting med 11. september å gjera. Det er tjue år sidan me var i ein klesbutikk og ho fann denne buksa som låg saman med andre bukser til 900 kroner, prøvde henne på – ho sat som eit skot – og gjekk for å betala. Framme i kassa kosta buksa 1100 kroner, og ingen av oss våga å seia noko.

Kvifor er det så ubehageleg å gje beskjed, når det ligg så naturleg for oss å klaga? Det fyrste me gjer som menneske, er å visa misnøye, ved å skrika om me er kalde, trøytte, kjenner svolt eller anna smerte. Når me har det godt, held me kjeft. Og kva skjer når me skrik? Jo, me vert lønte med mat, varme og trøyst.

Så veks me, byrjar å snakka og setja ord på misnøya vår. Eit godt utvikla språk er ofte berre ein meir avansert måte å klaga på, ei sofistikert utgåve av det barnlege skriket. Framleis er det mat, varme og trøyst me skrik etter. Å leva, det er å klaga.

Men brått har skamkjensla utvikla seg, og det er jo ikkje alt ein treng å gje beskjed om. Me kan bita det i oss, svelgja den stolte haldninga og gå vidare.

«Eit godt utvikla språk er ofte berre ein meir avansert måte å klaga på.»

Eg hadde svelgt både det eine og det andre då eg var på ein hipp bistro i Trondheim og rekninga kom. Ho var på 5400 kroner for to personar, og det overraska meg. For på førehand hadde eg rekna meg fram til at dette skulle verta 5000 kroner. Men eg var litt påsegla, betalte 5400, takka for meg og gjekk ut. Der las eg om att menyen som hang ved inngangen, og rekna på nytt. Sanneleg, 2500 pluss 2500 vart framleis 5000 kroner.

Stolt var eg framleis, så eg gjekk inn att og gav beskjed. Der vart eg sett til å venta på folk som skulle hentast inn i saka. To servitørar og kokka sjølv kom for å snakka med meg om denne opplevinga. Jo, dei hadde nyleg sett opp prisane, og prisane på nettsida var oppdaterte, men dei hadde ikkje fått skifta ut menyen ved inngangen.

Så vart dei ståande og sjå spørjande på meg, desse tre, som om det var eg som skulle koma med neste ord. Det enklaste og mest behagelege der og då ville vore å seia: «OK, det går fint, takk for meg, ha det!» Men i slike situasjonar gjeld det å vera stoisk, å stå i det. Så eg heldt munnen lukka og stira tilbake på dei, heilt til ei av dei ikkje klarte meir og sa: «Om du synest du har betalt for mykje, kan du få 400 kroner att?»

Etter nokre veker kom pengane på konto.

Ein ting er å krevja sin fulle rett og få den prisen du skal ha, i påsyn av andre kundar. Det er noko anna å gå taust inn i ei klagesak. Går ikkje det eine, kan du prøva det andre. Erfaringa mi er at det i reiselivsbransjen er best å ta det skriftleg, i etterkant av hendinga som ligg til grunn for klaga. For det denne bransjen gjer, er å kjøpa togna mi med knappar og glansbilete, eller overnattingar og kupongar. Dei unngår høglydte, misnøgde kundar, og eg unngår blikkontakt.

Denne dynamikken har gjort meg til ein person eg helst ikkje vil vera, for ein del av meg vil hamna i situasjonar der eg har noko å klaga på. Til liks med ein amerikanar som ynskjer å verta treft av bussen, for slik å kunna vinna forsikringspengar.

Etter ei natt på hotell gav eg ved utsjekk beskjed om at senga var skeiv, noko som gjorde at eg måtte sova i motbakke heile natta. Då fekk eg tilbod om ei flaske brus som kompensasjon. Resepsjonisten brukte til og med det ordet, «kompensasjon».

Eg smilte, takka nei, reiste heim og opna fana med klageguiden til Forbrukerrådet. Dei har nemleg laga ei smørbrødliste med tittelen «Bli en bedre klager!». Om du kjenner deg litt dum og småleg når du skal i gang med klaga, kan du berre stø deg på fyrste punkt: «Det er viktig å klage – både for lommeboka og for miljøet.» For medan eg sparar pengar, får seljaren beskjed om at produktet, i dette tilfellet den skeive senga, må verta meir haldbart.

Den beste klappen på skuldra er likevel å gjera noko godt for andre og vera framtidsretta: «Når du klager slår du ikke bare et slag for deg selv, men også for forbrukere som kommer etter deg.»

Eg opna e-posten og byrja å formulera meg. «Hei. Familien min og jeg overnattet hos dere...» Kva var dette? Bokmål? For fyrste gong i livet kjendest det heilt naturleg å skriva bokmål, og det har eg halde fram med når eg klagar. På bokmål vert eg ei anna. Eg kan vera snurt, sjølvsentrert og skriva med ein patos som ikkje passar seg på nynorsk. Det er ingen som trur på at ein hardhuda nynorskbrukar ikkje klarar å sova godt i motbakke. Dessutan har nynorskfolk anna å gjera på enn å skriva klagebrev på e-post.

(Når det er sagt, skryt eg alltid på nynorsk. Nynorskfolk er sparsame med rosen, så når me fyrst rosar, betyr det noko.)

Frå sofaen heime har eg fått oppgradert lugar på danskebåten og fleire gratis eller rabatterte hotellovernattingar, alle ut frå klager skrivne på bokmål. I klagebanken nett no har eg éi hotellnatt i Haugesund, og eg ventar på ein saftig refusjon frå McDonalds på Stord etter at dei rota vekk bestillinga vår og me ikkje fekk mat på veg heim frå påskeferie sist veke.

Attende i butikken er køen vorten lang når kassepersonalet kjem att. Plakaten var gamal, seier mannen, skinkeosten kosta ikkje lenger 26,90.

Så ser han på meg på, eg ser tilbake. Med augo ber han meg om å ta stilling til saka, berre seia at «ja ja, eg tek han uansett». Men blikket mitt svarar at den stillinga er det han som lyt ta. Det er som om køen står stille når han ikkje kan halde blikket mitt lenger.

– Men du skal få han for det, sidan me ikkje hadde teke plakaten ned, seier han.

– Topp, takk for det, svarar eg kjapt og smiler, fyrst mot mannen, så til køen bak meg.

Dei står med kvar sin telefon og ser ikkje ut til å ha fått med seg noko av det som nett hende.

May Linn Clement

May Linn Clement er fast skribent og teiknar i Dag og Tid.