Kommentar

Brit Aksnes

britaksnes@gmail.com

Sjølvsagt finst det grader av brotsverk – det er verre å rundstela ein kåk enn å ta berre stereoanlegget. Men fortel du ungane dine at det er OK å stela lite grann? Bør dei læra seg at det er greitt å ta nokre snarvegar sjølv om det strengt talt ikkje er lov? Kjapt overført til skriving: Er det noko som er meir OK å plagiera enn anna?

Daniel Butenschøn vart teken for juks i Dagens Næringsliv, Håvard Nyhus det same som kommentator i Bergens Tidende. Til og med redaktør Helge Øgrim i fagbladet til journalistane, Journalisten, måtte vedgå å ha omsett heile avsnitt frå utanlandske artiklar. For nokre dagar sidan kom nok ei plagieringssak for dagen, denne gongen litteraturkritikar i Bergens Tidende, Silje Stavrum Norevik. Ho hadde kopiert store delar av innhaldsoppsummeringa til ein kollega i Dagsavisen og i si eiga melding. Ho vart oppsagd på dagen og la samstundes ut ei orsaking, både i avisform og på Facebook-sida si. Støtteerklæringane har sete laust. Det skal utvilsamt løna seg å vera ærleg om feilskjera sine, og gode vener stiller opp i tjukt og tynt, som dei skal, særleg på den private sida hennar. Å skilja sak frå person er på sin plass, men la ikkje saka forsvinna av den grunn.

Handlingsorientert

«Det dreier seg særlig om passasjer knyttet til handlingsreferat eller beskrivelser av bøkene, og handler om at jeg har tatt noen snarveier i arbeidet med å presentere bøkene for leserne.» Ho har valt å presisera at ho angrar på å ha gjort det, men peikar så på at meiningane om boka, altså den eigentlege dommen, er skriven av henne åleine. Og dette har falle folk langt lettare, viser det seg. Somme synest til og med at ho burde få halda fram i jobben, sidan det var så lite alvorleg. Men då kjenner eg at på vegner av kritikarstanden, som eg sjølv så audmjukt tilhøyrer, vert kraftig irritert. Det å skriva kva boka – eller filmen, i mitt tilfelle – handlar om, kan kanskje verka som plankekøyring, men dette er både vanskeleg, tidkrevjande og ofte beint ut kjedeleg. Viss me skal byrja vektleggja ulike delar av ein tekst som meir innanfor å plagiera, er me ute å køyra. Berre det at ein kritikar vel å lesa kva andre meiner om boka før ho eller han set seg ved datamaskina, er ei svært underleg tilnærming til stoffet. Det styrker iallfall ikkje meldarstanden, som i utgangspunktet er ein stand som går for å ha integritet.

Prinsippfast

Så kan ein godt diskutera om ein i det heile teke treng ein meldarstand. I lys av kulturminister Linda Hofstad Hellelands tidlegare utspel i år om at ho håpa det blei slutt på at nokon skulle setja seg til doms over kva som var god og dårleg kultur, kan ein kanskje sjå det som kritikk av at me har kritikarar. Men så lenge me har kritikarar, er det minste ein kan forlanga av desse, at dei sjølve har produsert teksten bak meiningane sine. Slike saker er sjeldne, noko som tilseier at dette prinsippet framleis står sterkt. Så lenge me torer ta det opp og ikkje berre tilgjev og gløymer. Men viss plagiering er det verste ein skribent kan verta teken for, kvifor skjer dette i det heile? Risikoen er stor, skamma endå større. Kanskje dei lyt til, desse som vert avslørte og utskjemde, for å minna oss på at det ikkje er lov å stela.

Brit Aksnes er frilans kultur-
arbeidar og filmmeldar
i Dag og Tid.