Skal Tine halde fram å produsere Gudbrandsdalsosten i Gudbrandsdalen, koste kva det koste vil? Diskusjonen går høgt om dagen.

Om ein skal tenkje på dei 17 tilsette ved meieriet, skal Tine sjølvsagt halde fram produksjonen. Det skal vege tungt, men ikkje tyngre enn verdien av alle dei andre arbeidsplassane Tine sørgjer for. Tine opererer i ein marknad, selskapet må gå rundt økonomisk, og ingen tener på at heile samvirket går over ende.

Ironisk nok er det denne tenkinga som er bakgrunnen for eit anna godt argument for å legge ned Gudbrandsdalsbrunost-produksjonen i Lom og Skjåk: At berre 10 prosent av Gudbrandsdalsosten vert produsert der i dag, medan 90 prosent vert produsert i Gloppen og Balsfjord.

Generisk ost

Med andre ord er det alt særs liten sjanse for at Gudbrandsdalsosten som ligg og sveittar på skivene i matpakken din, kjem frå Gudbrandsdalen. Likevel er det altså sterke krefter som kjempar for å halde på den vesle biten av ekte Gudbrandsdalsost-produksjon – og i spissen står kjendiskokk og gudbrandsdøl Arne Brimi.

Brimi snakkar om «moglegheiter med identitet» og seier til NRK at ein ikkje kan flytte Tromsø fotballag til Stavanger utan at laget mistar identiteten. Det er det same med brunost, meiner han. Det han snakkar om då, er altså identitet som kjensler, ikkje smak. For ikkje eingong Arne Brimi ville klart å smake skilnad på ein Gudbrandsdalsost kokt i Gudbrandsdalen og ein kokt i Balsfjord. Nei, ikkje eingong Anne Hov, budeia som har fått æra av å vere den fyrste som hadde fløyte i brunosten og slik skapte opphavet til G35 – Gudbrandsdalsosten som inneheld både kufløyte, geitemjølk og myse av kumjølk – ville nok kjent skilnad.

Jau, på eitt vis ville ho nok det: Ho ville kjent skilnad på den osten ho kokte i 1863, og den Tine koker i dag. Stølsost er milevis unna ein generisk brunost kokt på mjølk som er tankbila inn frå store delar av landet. Men er det eit godt nok argument for å kutte navlestrengen fullstendig?

Golfbaneysteri

Lat oss gjere ei samanlikning: bruk og nedbygging av matjord. Eg synest det er trist å sjå matjord verte brukt som golfbaner. Men eg synest det er betre at jord vert brukt som golfbaner, enn at ho vert brukt som parkeringshus eller motorvegar – fordi ei golfbane trass alt kan pløyast opp eller beitast ned eller få gro og verte hausta som rundballar dersom det skulle bli trong for det. Dersom nokon har bygd skituristleilegheiter i tre etasjar på tomta, vert det vanskelegare å plante havre over natta.

Slik tenker eg det er med brunostystinga til Tine òg. Nett no er ho som ei golfbane: Ho nyttar ikkje heile potensialet sitt. Noko av årsaka er at tida ikkje ligg til rette for det. Men dersom tidene – eller Tine – skulle snu, dersom det ikkje lenger er så populært å frakte mjølk landet rundt for å lage generisk ost, kanskje det av ei eller anna årsak ikkje eingong er lønsamt lenger, så kan Tine, så lenge dei held ysteriet i Lom og Skjåk i drift, framleis hente attende den opphavlege Gudbrandsdalsosten. Legg dei ned, bygger dei skilodge på heile den ystetradisjonen.

Ja, Tine, eg landar på å håpe de tek dykk råd til å halde fram osteproduksjonen i Lom og Skjåk. Det aller beste argumentet for dette har eg spart til slutt: Sandeep Singh, musikkjournalist i NRK, som i Fredagspanelet på P2s Nyhendemorgon fekk sleppe ut at han er «litt sånn lei av den der det kan ikkje heite feta fordi det er ikkje frå Hellas, det kan ikkje heite champagne fordi det er ikkje frå Champagne – skal vi enkle nordmenn hoppe på den høg nase-kulturen der?».

Eg veit ikkje kor store verdiar feta har skapt for Hellas eller champagne har skapt for Frankrike, men eg trur det er snakk om ganske store tal. Tal som i alle høve går godt i pluss. At ikkje Tine får til – eller ser verdien av – det same, er fyrst og fremst trist. Og berre så det er sagt: den jamne mjølkebonde – om det no er i Gudbrandsdalen eller i eit feta-distrikt i Hellas – har ikkje særleg høg nase, trur eg. Derimot er dei stolte over identiteten sin. Ekte stolte over ekte identitet. Spør du meg, er det noko å bygge vidare på, ikkje noko å gjere narr av.  

Siri Helle