JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

«Rørslene me skildrar som vipping, er gjerne større og kjem mindre tett enn dei me omtalar som vibrering.»

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

Teikning: May Linn Clement

Teikning: May Linn Clement

2451
20241011
2451
20241011

Me kjem å høyra mykje om vippestatar i USA framover, men vipping i politikken har me visseleg her heime òg. Nokre parti trivst med å vera på vippen eller i vippeposisjon. Då kan dei få mykje å seia endå dei er småe, fordi dei vert tunga på vektskåla (jf. vippeparti, vipperøyst, vippestyre). Det er nok ikkje so nøye då om dei vert kalla spirrevipp av dei store.

Sistelekken vipp i spirrevipp kan vera eit ljodord, men det kan òg henga i hop med verbet vippa. Når det gjeld vippa, gjev ordbøkene oss to teoriar om opphavet. Den eine er at vippa opphavleg var eit ljodord, den andre er at vippa er runne av den same rota som latin vibrare (‘rista, svinga; skjelva, dirra’), jamfør lånord som vibrera, vibrasjon, vibrato og vibrator.

Her skal me ikkje ta endeleg stilling i den saka: Etymologien skal få verta liggjande og vippa. Men at vippa og vibrera har nokre sams drag, er likevel opplagt. Båe plar visa til heller småe rørsler som vert tekne opp att. Det er ein viss likskap mellom eit vippete bord og ein vibrerande gitarstreng.

Men endå orda gjev oss nokre av dei same vibbane, er skilnaden tydeleg. Rørslene me skildrar som vipping, er gjerne større og kjem mindre tett enn dei me omtalar som vibrering. Når me sit og vippar på stolen eller vippar med foten og ser vippestjerten vippa med stjerten, er det ikkje tale om dirring.

Og ei vippebru er til alt hell ikkje ei bru som står og vibrerer, men ei bru der halvdelane kan vippast opp. Vippetangen i Oslo skal ha fått namnet sitt frå eit vippefyr som stod der i gamal tid. På slike fyr hekk lykta (ofte ei bålkorg) i enden på ei lang stong, og lykta kunne soleis verta vippa ned, kveikt og vippa opp att.

Dessutan kan vipping vera éi stor og snøgg rørsle. Bilen kan vippa rundt i svingen, og me kan vippa nokon over ende. Det kan vera beint fram moro å vippa nokon av pinnen. Sameleis å vippa ballen over målvakta og i mål.

Kva med substantivet vippe, som i augnevippe (jf. «ha lange vipper», «setja på seg lausvipper», «bruka vippetong»)? Ordet vart i utgangspunktet nytta om topp eller aks på vokstrar, framfor alt om slike «som (i vinden lätt) rör sig fram och tillbaka», som det står om ordet i Svenska Akademiens ordbok. Me kjem i hug det kjende diktet av Rolf Jacobsen: «Myrstrå vipper».

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Me kjem å høyra mykje om vippestatar i USA framover, men vipping i politikken har me visseleg her heime òg. Nokre parti trivst med å vera på vippen eller i vippeposisjon. Då kan dei få mykje å seia endå dei er småe, fordi dei vert tunga på vektskåla (jf. vippeparti, vipperøyst, vippestyre). Det er nok ikkje so nøye då om dei vert kalla spirrevipp av dei store.

Sistelekken vipp i spirrevipp kan vera eit ljodord, men det kan òg henga i hop med verbet vippa. Når det gjeld vippa, gjev ordbøkene oss to teoriar om opphavet. Den eine er at vippa opphavleg var eit ljodord, den andre er at vippa er runne av den same rota som latin vibrare (‘rista, svinga; skjelva, dirra’), jamfør lånord som vibrera, vibrasjon, vibrato og vibrator.

Her skal me ikkje ta endeleg stilling i den saka: Etymologien skal få verta liggjande og vippa. Men at vippa og vibrera har nokre sams drag, er likevel opplagt. Båe plar visa til heller småe rørsler som vert tekne opp att. Det er ein viss likskap mellom eit vippete bord og ein vibrerande gitarstreng.

Men endå orda gjev oss nokre av dei same vibbane, er skilnaden tydeleg. Rørslene me skildrar som vipping, er gjerne større og kjem mindre tett enn dei me omtalar som vibrering. Når me sit og vippar på stolen eller vippar med foten og ser vippestjerten vippa med stjerten, er det ikkje tale om dirring.

Og ei vippebru er til alt hell ikkje ei bru som står og vibrerer, men ei bru der halvdelane kan vippast opp. Vippetangen i Oslo skal ha fått namnet sitt frå eit vippefyr som stod der i gamal tid. På slike fyr hekk lykta (ofte ei bålkorg) i enden på ei lang stong, og lykta kunne soleis verta vippa ned, kveikt og vippa opp att.

Dessutan kan vipping vera éi stor og snøgg rørsle. Bilen kan vippa rundt i svingen, og me kan vippa nokon over ende. Det kan vera beint fram moro å vippa nokon av pinnen. Sameleis å vippa ballen over målvakta og i mål.

Kva med substantivet vippe, som i augnevippe (jf. «ha lange vipper», «setja på seg lausvipper», «bruka vippetong»)? Ordet vart i utgangspunktet nytta om topp eller aks på vokstrar, framfor alt om slike «som (i vinden lätt) rör sig fram och tillbaka», som det står om ordet i Svenska Akademiens ordbok. Me kjem i hug det kjende diktet av Rolf Jacobsen: «Myrstrå vipper».

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Foto: Sveinung Lindaas

DyrFeature

Konglebitaren – den fargerike vandraren frå nord

Naïd Mubalegh
Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Foto: Sveinung Lindaas

DyrFeature

Konglebitaren – den fargerike vandraren frå nord

Naïd Mubalegh

Teikning: May Linn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

«Me har ikkje grunnlag for å seia at bokmålsbrukarar har kvassare penn enn andre, men nokre av dei evnar å kløyva kvass i to.»

Gjennom Hitlers progagandaminister Joseph Goebbels får vi eit innblikk i sanninga bak Nazi-Tysklands propagandamaskin.

Gjennom Hitlers progagandaminister Joseph Goebbels får vi eit innblikk i sanninga bak Nazi-Tysklands propagandamaskin.

Foto: Another World Entertainment

FilmMeldingar
Brit Aksnes

Propaganda på agendaen

Fører og forfører er ein drivande historietime om tidenes skumlaste skrønemakar.

Ein mann med tomlar opp i ruinane i ein forstad sør i Beirut etter at fredsavtalen mellom Hizbollah og Israel vart gjeldande 27. november.

Ein mann med tomlar opp i ruinane i ein forstad sør i Beirut etter at fredsavtalen mellom Hizbollah og Israel vart gjeldande 27. november.

Foto: Mohammed Yassin / Reuters / NTB

KommentarSamfunn
Cecilie Hellestveit

Fredsavtale med biverknader

Avtalen mellom Israel og Libanon kan få vidtrekkjande konsekvensar.

I starten av krigen sa Benjamin  Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

I starten av krigen sa Benjamin Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

Foto: Amir Cohen / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ettersøkt, men på offensiven

I førre veke blei Benjamin Netanyahu etterlyst av Den internasjonale straffedomstolen i Haag. Det er kanskje det største diplomatiske nederlaget i staten Israels historie.

Morten A. Strøksnes
I starten av krigen sa Benjamin  Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

I starten av krigen sa Benjamin Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

Foto: Amir Cohen / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ettersøkt, men på offensiven

I førre veke blei Benjamin Netanyahu etterlyst av Den internasjonale straffedomstolen i Haag. Det er kanskje det største diplomatiske nederlaget i staten Israels historie.

Morten A. Strøksnes

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis