Heime fyrst. Elskling av Lilja Ingolfsdottir er ein av dei beste filmane som har gått på kino i år. Filmen raska med seg premiar i Karlovy Vary for den eminente skildringa av ei kvinne som druknar i det fyrste, andre og tredje skiftet. Helga Guren er stor i rolla. Ingolfsdottir knip plassen som noregsmeister framom Dag Johan Haugeruds flotte trilogi Sex, Drømmer og Kjærlighet. Råe kvinneroller finn vi òg i dokumentaren Olfas døtre av tunisiske Kaouther Ben Hania. Historiene er hjarteskjerande. Bileta er vakre. Iblanda fiksjon er lærerik kunst.

Læring

Tyskland leia an med store filmopplevingar i år. Lærerværelset av Ilker Çatak var utruleg nervepirrande. Du kjem ikkje lenger frå Dangerous Minds. I Tyrkia er filmar om lærarar som jobbar langt heimanfrå, nærast ein eigen sjanger. Den rågode regissøren Nuri Bilge Ceylan tyr til ulike blikk i About Dry Grasses, eit sitrande, komplekst drama om ein lærar, ein elev og uvissa knytt til skuld.

Monster av japanske Hirokazu Koreeda blir fortald frå fleire perspektiv. Den japanske meisteren leiker elegant med forventingar og blindsoner i ein rørande film om to gutar og eit vart venskap i ein høgspent skulesituasjon.

Les årsbeste frå filmmeldar Brit Aksnes her.

Smerte

Ein mastodont av året var tyske Sterben av Matthias Glasner. Den drepande skildringa av ein dysfunksjonell familie var så god at ein slett ikkje var lei etter tre timar. Tolk som du vil at han er ein slags smertefull Tár møter Min pappa Toni Erdmann som du ikkje ler høgt av. Den langt vondare Zone of Interest av britiske Jonathan Glazer handla om ein tysk offiser som var kommandant i ein dødsleir i Auschwitz. Lyddesign har sjeldan vore meir grueleg treffande. Vinklinga frå dei verste er monstrøs.

Agnieszka Holland brukte utestemme og grim svartkvitt då ho skildra umenneskeleg handsaming av migrantar på grensa til EU i skogen mellom Polen og Belarus i Green Border. Nokre flyktningar er likare enn andre flyktningar. Ingen filmar gjorde meg meir rasande i år.

Underhaldning

Men gøy skal vi òg ha det på kino. Det sørgde Yorgos Lanthimos for med Poor Things, ein tullete, feministisk frankensteinfest som det er gøy at fekk Gulløva i Venezia i fjor. Gullpalmevinnaren frå 2023 underheldt òg. Fritt fall av Justine Triet var eit rått skrive rettssalsdrama med stor uro.

How to Have Sex av Molly Manning Walker er stor moro frå eit sydensk Middelhav der unge britar gjer som dei gjer. Men her òg blir det utriveleg så det held. Folk treng råda frå tittelen. Til samanlikning er Perfect Days av Wim Wenders nesten berre kos. Tyskaren tok turen til toaletta i Tokyo og laga ein skamlaust triveleg film, som blei ein av mange kjekke kinoturar i 2024, eit år som var fylt av mange sprikande kjensler.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor i latinamerikansk kultur og historie ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.