Den 1. november 1922 hadde Norges Handels- og Sjøfartstidende, som avisa då heitte, ein artikkel om eit nytt fenomen: «Den traadløse telefon». Dagens Næringsliv, som avisa heiter i dag, fortel dette eit hundreår seinare, 1. november i år.

Den trådlause telefonen går sin sigersgang over verda, kan avisa fortelje i 1922. Han vil nok også snart få sitt inntog her i landet.

I USA har «den traadløse telefon faaet en betydning som er kolossal». Han er tatt i bruk på dei mest utenkjelege område. Dei private selskapa prøver å overby kvarandre med program og attraksjonar: børskursar, nyhende av alle slag, sportsresultat, foredrag, konsertar, undervisning, alt mogeleg, også dansemusikk.

Eit selskap for «broadcastin» (sic) engasjerer det beste orkesteret. Gjennom den trådlause blir tonane spreidde til tusenvis av heimar. Og akkurat her har det blitt reist sterk kritikk mot den trådlause telefonen, fordi han medverka til å auke dansegalskapen.

Det var radioen som for hundre år sidan, under urovekt motstand, brøytte seg inn i mediebiletet og truga veletablerte medium og interesser, som avisene, som framleis var relativt nyetablerte som dominerande medium.

Det ser ut til å liggje i menneskenaturen å forsvare det som finst og er etablert, mot det nye som er på veg. Vi veit kva vi har, men ikkje kva vi kan få.

Fjernsynet vart møtt med skepsis. Det kunne verke forflatande. Trygve Bratteli slo tilbake mot denne skepsisen. Desse skeptikarane kjenner ikkje til «tristheten i de grå stuer», slo Bratteli fast.

Fargefjernsynet vekte skepsisen til live på nytt, og no var det Einar Førde, seinare kringkastingssjef, som møtte skeptikarane. «Synda er komen til verda», sa Førde, «men vi vil ikkje ha henne i fargar!» Dei lét seg ikkje stoppe, korkje radioen, fjernsynet eller fargefjernsynet.

Denne striden for det nye, mot det gamle, dukkar opp kor som helst i historia.

Johan Sebastian Bach, denne femte evangelisten, som han er kalla, var ein stridens mann i kyrkjemusikken. Han ville frigjera musikken frå gamle mønster og føre han nærare kyrkjelyden og kjenslene deira. Av det vart det mykje strid og konfliktar med makter og autoritetar. «Kantor lèt seg ikkje korrigere», skreiv ein irritert sekretær i ein referatprotokoll.

Bach markerte seg også i ein konflikt av eit heilt anna slag.

På 1600-talet kom kaffien inn i Europa, via Konstantinopel. Kaffien vart snart ein populær drikk, kaffihus dukka opp både her og der. Bruken av kaffi vart meir og meir vanleg, trass i at styresmaktene prøvde å hindre det.

Ein far skreiv ei vise til dotter si der han refsa henne for all denne kaffidrikkinga og åtvara henne mot dei tvilsame kaffihusa. Bach fekk tak i denne visa, og komponerte musikk til henne. Bachs kaffivise er registrert som BWV 211 i katalogen over Bachs rike verk, eit jordnært innslag i Bachs overjordiske musikkunivers. Bach lét seg engasjere i kampen mot denne lumske drikken.

Ein kaffikopp om morgonen er ein skikk dei fleste av oss har. Om vi slår på radioen eller fjernsynet, er vi med i eit ritual historia har lagt til rette for oss, utan at vi veit det eller tenkjer over det.

Dei vidarekomne av oss sveiper gjerne innom nettet der vi sit med kaffikoppen vår, for å vere oppdaterte på nyhende, børskursar, sport, musikk eller kva det no er.

Siste hundreåret har skapt eit totalt endra informasjonsunivers.

Det er kanskje kaffikoppen som har greidd seg best gjennom alle endringane, trass i motstand frå folk som Johan Sebastian Bach.

Andreas Skartveit