Den minste kongen i Eurasia

Med tida tapar øyret evna til å høyre i dei høgare frekvensane, og dei eldre blant oss må ofte ha med seg ein yngre følgjesvein for å vite at han syng eller ropar ovanfrå: fuglekongen, den minste fuglen i Europa. 

På langs av hovudtoppen ber han ei guloransje krone mellom to svarte striper. I snitt veg han fem–seks gram. Denne vesle kongen blant fuglane vert også kalla «furulusa» i Noreg. Det er ofte røysta som røper nærværet hans, så lenge ein er i stand til å høyre han. Han held gjerne til i bartre, der han rører seg akrobatisk mellom tette nåler.

Soga fortel at han fekk namnet då han konkurrerte med ørnen om kongetittelen. Vinnaren skulle vere fuglen som kunne flyge høgast. Ørnen steig og steig, men det var ei anna røyst som kom ovanfrå og kravde tittelen: Den vesle, halmlette medtevlaren hadde tidleg sett seg på ryggen til den store, og dermed reist høgast. 

Slik vart han kåra til fuglekonge, noko det vitskapelege namnet Regulus regulus speglar att. På svensk heiter han kungsfågel, på fransk roitelet huppé, eller «den vesle kongen med fjørtopp». Sjølv om soga om ørnen som vert lurt av ein liten fugl, høyrer til føreuropeisk folklore, er det ikkje «furulusa» som har fått kongetittelen på alle språk. På tysk, til dømes, er det gjerdesmetten, Zaunkönig, altså «gjerdekongen», som vert konge etter å ha lurt både ørnen og representantar for andre fugleartar. Også på japansk er det han som heiter konge blant fuglane.

I Storbritannia har fuglekongen vorte kjend som «rugdepilot». Ein del fenomen tydde på at dei ørsmå fuglane kunne røre seg over lange avstandar: Om hausten auka dei merkbart i tal på øyane eller landa i små flokkar på fiskebåtar som var på tokt i Nordsjøen. Men korleis hadde vesen på fem gram kunna flyge over havet? Dei måtte ha kome ridande på ryggen til rugder. 

Fyrst nyleg vart det klart at nordiske fuglekongar kan trekkje i stort omfang når hausten slår inn. Det kan gå fort, nett som ein vind: Ein fuglekonge som vart utstyrt med ein sendar i Nederland ein oktoberdag i 2022, letta om natta og sende signal frå austkysten av England, 320 kilometer lenger vest, neste morgon. Han hadde drege av stad under gunstige tilhøve, med sterk medvind. Så små fuglar er avhengige av medgjerlege vindar om dei skal klare ferda over havet. 

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare