No er det her: det laboratorieproduserte kjøtet. Burgaren som er laga av stamceller, er ikkje lenger ein frankensteinvisjon – han vert faktisk laga på ei produksjonslinje og seld over disk i Singapore. Ja, berre i Singapore, for det landet vart fyrst i verda til å godkjenne dette produktet. Alt i 2020 fekk ein kunde betale 23 dollar for ein labdyrka kyllingnugget.

No fortel Nationen at det nederlandske firmaet Mosa Meat vil ta opp konkurransen i Singapore med ein labdyrka storfeburgar. I begge desse høva er det altså kjøt dyrka frå stamceller vi snakkar om: Mosa Meat fortel på nettsida si at dei hentar 0,5 gram stamceller frå eit lokalbedøvd dyr, og at dei ut frå det kan dyrke 80.000 burgarar.

Dette er likevel langt frå den einaste måten animalsk mat kan dyrkast i laboratorium på. 2020 var òg året då den kjende matskribenten og husdyrkritikaren George Monbiot hevda å vere den fyrste utanforståande til å ete ei pannekake laga av mikrobar og vatn.

Monbiot var hjå det finske firmaet Solar Foods, som hevdar dei lagar verdas mest berekraftige protein: Ved hjelp av hydrogenoksiderande bakteriar, solenergi, CO2 og ulike mineral får dei vatn til å produsere eit protein som dei så omset til å kunne erstatte alt frå mjølk til egg til kjøt til omega 3-feittsyrene vi er vane med å hente frå fisk. 25. mai i år hadde Solar Food si fyrste matservering – også i Singapore – og på menyen stod mellom anna pasta, eggesaus og iskrem laga med det patenterte Solein-proteinet.

«Labkjøt vil snart øydelegge landbruket – og redde planeten», skreiv Monbiot i The Guardian etter vitjinga hjå Solar Foods, og uttrykker slik både redsla landbruksnæringa verda over har uttrykt, og salsargumentet labnæringa like lett tyr til. Det er både føreseieleg og forståeleg at tradisjonelle matprodusentar har uttrykt skepsis til den tilsynelatande ressursuavgrensa laboratorieproduksjonen.

Men må den nye verda vere så svartkvit?

Eg har ein draum

Tenk om vi kunne lage oss ei verd der laboratorieproduksjon av kjøt og andre landbruksprodukt, både vegetabilske og animalske, gjer overutnytting og pining av så vel husdyr som matjord og verdshav overflødig – og gjer berekraftig produksjon, som tek vare på dei positive sidene ved matproduksjonen, samstundes som vi produserer nok næringsrik mat til alle menneska på jorda, mogleg.

Det er berre éin ting som må til for at dette skal verte røyndom: vilje til regulering. Dersom verdas politikarar set seg attende i stolen og lèt marknaden ordne biffen, vert kua fort utkonkurrert. Men dersom dei same politikarane alt no, i forkant, set seg ned med både den nye og den gamle næringa og prøver å lage løysingar som er til det beste for alle, kan vi truleg få til mykje.

Lat oss realisere

For all del: Vi kjem til å sjå store endringar. Eg er blant dei som ikkje grin om den industrielle kyllingnæringa i verda forsvinn fullstendig, til dømes. Verda lever godt utan at milliardar av kyllingar må vekse seg slaktemodne på 23 dagar ved hjelp av fôr som er fullverdig menneskemat. Men ei eventuell utfasing må gjerast på ein måte som tek var på menneska bak. Folk som mister levebrødet sitt, må få hjelp til å finne eit nytt. Helst eit som framleis heng fast i jorda eller havet.

Det er ingen grunn til at ei framtid med stamcellekjøt og mikrobepannekaker skal ha færre matprodusentar enn verda har i dag. Tvert om: Å konsentrere ein del av matproduksjonen på færre hender kan gje rom for å late fleire ta del i den jord- og vassbundne matproduksjonen.

Målet må framleis vere éin matproduksjon der laboratorium og småbruk eksisterer side om side, der det eine produktet ikkje er enormt mykje dyrare enn det andre, og der begge er tilgjengelege for oss alle.

Naivt? Kanskje. Men det er, trass alt, berre vi som kan forme framtida. Og når ho er så open som no, gjer vi godt i å minne oss sjølve på at det er minst like ope kva vi nyttar ho til.

Siri Helle