Ord om språk
Opp i liminga
Alle som har hosta slim eller leika seg med ein limpistol, veit at limet og slimet er seige saker.
Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’.
Foto: Babi Hijau, via Wikimedia Commons
Denne vinteren har me lært at nokre klipper og limer i staden for å skriva masteroppgåve sjølve. Korkje saks, limstift eller limband trengst då, for i dag kan ein praktisera klipp og lim-metoden med nokre tastetrykk. Sensorane går radt på limpinnen. Skadefrygd og spotting av fuskarane kan tena som sosialt lim, men me skal helst ikkje kalla nokon slimål.
Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’. S-en fremst i slim er ein s-mobile, dei kallar. Det er ein lunefull s som ein støyter på når ein granskar indoeuropeiske mål. Stutt sagt går det ut på at nokre ord har fått ein s fremst, andre ikkje, endå alle orda kjem frå same rota (t.d. eng. steer og ty. Stier mot latin taurus og vårt tyr ‘okse’).
Alle som har hosta slim eller leika seg med ein limpistol, veit at limet og slimet er seige saker. Pinnar overstrokne med lim har vore nytta til å fanga fuglar, og mange insekt går i limfella. I norrønt og mange målføre har lim òg vore nytta om det kjende bindemiddelet kalk. Her finst samansetjingar som limkasta (‘kalka’) og limstein (‘kalkstein’). Engelsk lime tyder just ‘kalk’. Fruktnamna lime og lemon er noko anna.
Folk har laga lim av bein og horn, og limkokar har vore nytta nedsetjande, til liks med såpekokar. Andre limaktige ord er leir (t.d. leirbotn) og leire. (Leir som i teltleir har derimot med liggja å gjera.) Hestehoven veks ofte på leirjord og har namn som leirfivel, leirgull, leirkall og leirsol. Leirduene var opphavleg av leir. Folk har elles laga leirhytter, leirgaukar, leirfat og anna leirgods.
Den turre eller brende leira er fast, men ikkje grenselaust sterk. I Daniels bok 2,31-45 les me om kolossen eller kjempa på leirføter. Den drustelege statuen hadde kroppsdelar av gull, sylv, bronse og jarn, men føtene var dels av jarn, dels av leir. Ein stein råka føtene og knuste dei, og då gjekk heile greia sund. Dessutan veit me altfor godt at kvikleira kan vera fast den eine augneblinken og flytande den neste.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
