Kyrkjebakken spelar ikkje same rolla som før, men bakke opp og bakke ned er det likevel, både i landskapet og livet elles. Nokre strevar i motbakke år etter år, og det kan gå nedoverbakke eller utforbakke med verksemder, folk og mangt anna. Tyder det at bakkar støtt er leie? Me får leggja bakke i bakken og sjå nærare på det.

Røtene til bakke (norr. bakki) er løynde, men grunntydinga er truleg ‘høgd’. Det nærskylde ordet benk (norr. bekkr) tydde opphavleg noko slikt som ‘opphøgd del av jordgolv (til å sitja på)’. Eit anna nærskyldt ord er banke (‘større grunt område i sjøen; tett samling av skyer, skodde’). Me kan seia skybanke eller skybakke – tydinga er den same. Engelsk bank (‘voll; grunne; breidd; skrent’) skal vera lånt frå nordisk.

Til og med bank (‘pengeinstitusjon’) heng i hop med bakke. Koplinga mellom dei er ikkje at banken hjelper eller lèt vera å hjelpa folk som står på berr bakke. Nei, teorien er at dette germanske ordet tidleg vart lånt inn i italiensk, der det fekk tydinga ‘pengevekslardisk’. So har ordet kome inn att i germansk i lag med den nye pengetydinga si.

Ei rad ord liknar på dei ovannemnde, men har eit anna opphav. Banka og bank (t.d. hjartebank, «få bank») er ljodord. Verbet bakka (t.d. «bakka ut», «bakka opp») heng i hop med engelsk back og vårt bak. Bakk(e) (t.d. spyttebakk) er skyldt bekar (òg kjent som beger), bekken og basseng. Men bakka (‘laga bakke’) kjem av bakke: «Det tek til å bakka imot.»

Bakkestart kan vera vanskeleg, og det har vore kollisjonar på mang ein bakketopp. Men bakkane byd òg på moro, jamvel om det kostar krefter å fara opp og er farleg å fara (snøgt) ned. Det er gjævt å vinna motbakkelaup, og mange stortrivst i akebakken, skibakken, slalåmbakken og hoppbakken. Nokre hoppar bakken ned og set bakkerekord, andre mislukkast med landinga og går (bums) i bakken.

Der fekk me eit døme på at bakke ikkje berre tyder ‘terrengskråning’, men òg ‘mark, jord’. Me kan fint bu på bakkeplan eller bakkenivå endå det ikkje finst bakkar i nærleiken. Flyplassar ligg på flate stader, likevel aular det av bakkepersonell, bakkemannskap eller folk «på bakken» (jf. òg bakkestyrke). Anten du heiter Bakke, Bakken, Solbakken eller noko anna, gjeld det å ha god bakkeklaring utan å missa bakkekontakten.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com