JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ordskifte

Eit betre grunnlovsframlegg

Mangelen på ein overordna språkparagraf tidlegare har gjort Grunnlova ganske rotete.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen

Thomas Winje Øijord

Thomas Winje Øijord

2987
20240809
2987
20240809

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Språk

Kommentaren om grunnlovsframlegget om språk i Dag og Tid 5. juli gav raskt resultat. Det tok ikkje Ingvar Engen mange timar og dagar å utforme eit nytt framlegg til grunnlovsparagraf, trykt i Dag og Tid 2. august. Denne svært røynde embetsmannen arbeidde i fleire tiår i Kulturdepartementet med mellom anna språksaker og den språkmeldinga som regjeringa Stoltenberg la fram i 2008.

Når Ingvar Engen tek ordet, gjer ein altså klokt i å lytte. Det vonar eg også Stortinget gjer når tida er inne i neste stortingsperiode. Med det vesle innlegget sitt har han alt flytta ordskiftet langt fram og formulert ein paragraf som eg synest er mykje betre enn framlegget frå Sveinung Rotevatn og dei seks medunderskrivarane hans. Det er som det skal vere, at ein gjennom meiningsutveksling kjem fram til ei betre løysing. Då må nokon ta initiativet, og det har Noregs Mållag og andre heldigvis sytt for.

Kven veit, kanskje kan den endelege paragrafen bli endå betre. Når saka først ligg på bordet, var det iallfall å vone at meir blir gjort samstundes. Mangelen på ein overordna språkparagraf tidlegare har gjort Grunnlova ganske rotete jamført med ein del andre grunnlover. No er emnet spreitt utover.

I paragraf 108 skal styresmaktene syte for at «det samiske folket, som urfolk, kan tryggje og utvikle språket sitt». I paragraf 114 heiter det at berre «norske borgarar som talar språket i landet», kan utnemnast til embete i staten (mine uthevingar). Framlegget om norsk språk er tenkt som ny paragraf 120b. Då kjem det overordna sist. Sjølv om dette ikkje har noko å seie politisk, kunne ei samling av språkpolitiske avsnitt i éin paragraf avdekkje om endå meir burde takast med eller seiast på anna vis.

Som Engen peikar på, har forslagsstillarane i Stortinget lagt til grunn at bokmål og nynorsk også er standardtalemål. Om ordlyden i paragraf 114 bør justerast i lys av ny paragraf 120 b, kan med fordel diskuterast.

Olav Randen var i Dag og Tid 12. juli kritisk til kommentaren min om at nynorsk faktisk er eit talt og skrive språk, men i grunngivinga meiner altså også dei sju folkevalde at det er slik. Randen er dermed usamd i grunngivinga, men samd i framlegget, og meiner sanneleg at den som er kritisk til framlegget, ikkje viser eit demokratisk grunnsyn. Samstundes misliker han at stat og folkevalde standardiserer rettskriving. Det minner vel mykje om riksmålsbevegelsens antistatlege politikk i tidlegare tider.

I staden for vidare polemikk legg eg berre inn ein protest når Olav Randen postulerer at eg opererer med tre norske språk – norsk, bokmål og nynorsk. Eg er ei enkel sjel frå Jølster som aldri greier å gjere verda så innfløkt, og har i tiår snakka om bokmål og nynorsk som dei to norske språka. Norsk er då fellesnemnaren for dei norske språka slik samisk er det for dei samiske språka, som altså er omtalte i eintal i Grunnlova.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no

Språk

Kommentaren om grunnlovsframlegget om språk i Dag og Tid 5. juli gav raskt resultat. Det tok ikkje Ingvar Engen mange timar og dagar å utforme eit nytt framlegg til grunnlovsparagraf, trykt i Dag og Tid 2. august. Denne svært røynde embetsmannen arbeidde i fleire tiår i Kulturdepartementet med mellom anna språksaker og den språkmeldinga som regjeringa Stoltenberg la fram i 2008.

Når Ingvar Engen tek ordet, gjer ein altså klokt i å lytte. Det vonar eg også Stortinget gjer når tida er inne i neste stortingsperiode. Med det vesle innlegget sitt har han alt flytta ordskiftet langt fram og formulert ein paragraf som eg synest er mykje betre enn framlegget frå Sveinung Rotevatn og dei seks medunderskrivarane hans. Det er som det skal vere, at ein gjennom meiningsutveksling kjem fram til ei betre løysing. Då må nokon ta initiativet, og det har Noregs Mållag og andre heldigvis sytt for.

Kven veit, kanskje kan den endelege paragrafen bli endå betre. Når saka først ligg på bordet, var det iallfall å vone at meir blir gjort samstundes. Mangelen på ein overordna språkparagraf tidlegare har gjort Grunnlova ganske rotete jamført med ein del andre grunnlover. No er emnet spreitt utover.

I paragraf 108 skal styresmaktene syte for at «det samiske folket, som urfolk, kan tryggje og utvikle språket sitt». I paragraf 114 heiter det at berre «norske borgarar som talar språket i landet», kan utnemnast til embete i staten (mine uthevingar). Framlegget om norsk språk er tenkt som ny paragraf 120b. Då kjem det overordna sist. Sjølv om dette ikkje har noko å seie politisk, kunne ei samling av språkpolitiske avsnitt i éin paragraf avdekkje om endå meir burde takast med eller seiast på anna vis.

Som Engen peikar på, har forslagsstillarane i Stortinget lagt til grunn at bokmål og nynorsk også er standardtalemål. Om ordlyden i paragraf 114 bør justerast i lys av ny paragraf 120 b, kan med fordel diskuterast.

Olav Randen var i Dag og Tid 12. juli kritisk til kommentaren min om at nynorsk faktisk er eit talt og skrive språk, men i grunngivinga meiner altså også dei sju folkevalde at det er slik. Randen er dermed usamd i grunngivinga, men samd i framlegget, og meiner sanneleg at den som er kritisk til framlegget, ikkje viser eit demokratisk grunnsyn. Samstundes misliker han at stat og folkevalde standardiserer rettskriving. Det minner vel mykje om riksmålsbevegelsens antistatlege politikk i tidlegare tider.

I staden for vidare polemikk legg eg berre inn ein protest når Olav Randen postulerer at eg opererer med tre norske språk – norsk, bokmål og nynorsk. Eg er ei enkel sjel frå Jølster som aldri greier å gjere verda så innfløkt, og har i tiår snakka om bokmål og nynorsk som dei to norske språka. Norsk er då fellesnemnaren for dei norske språka slik samisk er det for dei samiske språka, som altså er omtalte i eintal i Grunnlova.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Samstundes som Russland har formannskapet i Tryggingsrådet, er landet inne i det tredje året som aggressor mot Ukraina. Slik er det uhyggelege paradokset i internasjonal politikk nett no, skriv Bernt Hagtvet.

Samstundes som Russland har formannskapet i Tryggingsrådet, er landet inne i det tredje året som aggressor mot Ukraina. Slik er det uhyggelege paradokset i internasjonal politikk nett no, skriv Bernt Hagtvet.

Foto: Eduardo Munoz Alvarez / AP / NTB

Samfunn

Ei verdsordning i oppløysing

Internasjonal politikk tek meir og meir farge av dei resultatlause samkomene, med Tryggingsrådet i FN som fremste symbolet på manglande handlekraft.

Bernt Hagtvet
Samstundes som Russland har formannskapet i Tryggingsrådet, er landet inne i det tredje året som aggressor mot Ukraina. Slik er det uhyggelege paradokset i internasjonal politikk nett no, skriv Bernt Hagtvet.

Samstundes som Russland har formannskapet i Tryggingsrådet, er landet inne i det tredje året som aggressor mot Ukraina. Slik er det uhyggelege paradokset i internasjonal politikk nett no, skriv Bernt Hagtvet.

Foto: Eduardo Munoz Alvarez / AP / NTB

Samfunn

Ei verdsordning i oppløysing

Internasjonal politikk tek meir og meir farge av dei resultatlause samkomene, med Tryggingsrådet i FN som fremste symbolet på manglande handlekraft.

Bernt Hagtvet
Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Foto: Carina Johansen / NTB

ØkonomiSamfunn

Ser ei slagside i direktoratet

Sokkeldirektoratet overdriv verdien av norsk
olje og gass, meiner universitetsrektor og petroleumsøkonom Klaus Mohn.

Per Anders Todal
Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Foto: Carina Johansen / NTB

ØkonomiSamfunn

Ser ei slagside i direktoratet

Sokkeldirektoratet overdriv verdien av norsk
olje og gass, meiner universitetsrektor og petroleumsøkonom Klaus Mohn.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis