På sitt beste er mat fellesskap og tradisjon, gode minne og samhald. Men mat er òg drivstoff. Energi vi er nøydde til å få i oss for å kunne halde fram gjennom dagen. No er det sjeldan vi her i Noreg er heilt avhengige av å få i oss mat, for elles klarar vi rett og slett ikkje meir, men likevel kan det kjennast slik iblant, kan det ikkje?

Og kva er det vi tyr til då? Ofte det vi har for handa, rett og slett. Om det no måtte vere ei attgløymd skive i matpakken frå i går, ein kjeks, ein næringsbar eller – jubel og fryd – ein sjokolade.

Etter at den verste svolten er døyvd, kan dei ulike produkta gje temmeleg ulikt samvit. Gleda ved sjokoladen kan såleis vere kortvarig, medan kjeksa og næringsbaren kjem stegvis bitte litt høgare opp på samvitsskalaen. Men er det naudsynt? Lat oss gjere ei aldri så lita samanlikning av tre vanlege mellommåltid: ein Kvikk Lunsj, ein Bixit havrekjeks med sjokolade – og produktet som er spesiallaga for nett slike situasjonar: ein Mellombar.

Masse av noko

Ein Mellombar er ein produktserie frå EMV-merkevara Eldorado, med andre ord å få kjøpt i dei fleste av butikkane til Norgesgruppen. Mellombar finst i heile ni ulike variantar – vi skal ikkje gå inn på alle her, men trekke fram ein av dei som framstår som sunnast: Mellombar med havre og nøtter.

Produktet vert marknadsført med 96 kaloriar per bar. Om vi derimot reknar kaloriar per 100 gram, slik vi vanlegvis gjer, endar vi på 414 kaloriar. Dette er noko lågare enn havrekjeksa og sjokoladen, men ikkje avskrekkande mykje lågare: Bixit inneheld 480 kaloriar, medan Kvikk Lunsj ligg oppe på 545. Det syner oss at vi her har å gjere med temmeleg næringstette produkt.

Næring handlar jo om mange små greier: jarn og D-vitamin og kopar og slikt som vi må ha litt av for å halde oss friske. Men sidan alt dette ikkje får plass på ei næringsoversikt på ein matpakke, måler vi i kvardagen næringsinnhald og god helse i nokre få storleikar: protein, fiber, feitt, karbohydrat og sukkerartar. Her vil vi helst ha mykje protein og fiber og så lite som mogleg av feitt og sukkerartar.

Også her er Mellombar litt betre enn Kvikk Lunsj og Bixit: Alle variantane har proteininnhald mellom 8 og 9 gram per 100, men Mellombar har mest. Kvikk Lunsj har lite fiber, berre 2,4 gram, men også Mellombarens 4,4 gram er godt under fibernivået i kneippbrød.

«Det er ikkje alt vi klarar å fange opp i ei forenkla oversikt over næringsinnhald.»

Søtt lureri

Så var det resten av karbohydrata – og i dag er det her det vert ekstra komplisert. Både Kvikk Lunsj og Bixit har nemleg høgare tal for sukkerartar enn Mellombar – 30 gram for Bixit, 44,5 gram for Kvikk Lunsj og 21 gram for Mellombar.

Likevel ville eg, dersom eg skulle velje berre på sukkerinnhald, velje vekk Mellombar. Årsaka er at medan dei to andre produkta er søta med sukker, er det i Mellombar brukt glukose/fruktose-sirup.

Dette produktet kjenner vi kanskje betre under det engelske namnet: high fructose corn sirup. Kanskje kjenner vi det då som ekstra ultraprosessert, ekstra uforståeleg og ekstra helseskadeleg – og kanskje kan det syne seg å stemme. Ei rekke undersøkingar syner iallfall at glukose/fruktose-sirupen, som har høgare del fruktose i høve til glukose enn tradisjonelt kvitt sukker, har lettare for å legge seg kring indre organ og lettare for å gje diabetes enn andre former for søtingsstoff.

Med andre ord er det ikkje alt vi klarar å fange opp i ei forenkla oversikt over næringsinnhald. Men om vi løftar blikket att: Hovudpoenget mitt med å samanlikne desse tre produkta er ikkje valet av sukkerstoff, men korleis vi ser på dei.

Ja, kjeks er litt meir usunt enn næringsbar, og sjokolade endå litt meir usunt enn kjeks igjen. Men skilnaden er faktisk ikkje særleg stor – i det minste ikkje like stor som skilnaden på haldningane våre til dei tre produkta: Medan Mellombar er ein sjølvsagd del av ein matboks, både til liten og til stor, ville Kvikk Lunsj eller Bixit vore like sjølvsagt utenkelege.

Like utenkeleg som Mellombar burde vore. Godteri er godteri uansett kva det heiter.

Siri Helle