Han fekk frukost på senga og ein varm klut så han kunne gni svevnen ut av andletet. Men denne dagen skulle vesle Morten prata med ein framand mann. Spørsmåla kom som ein mitraljøse før guten skjøna at testen hadde byrja.

– Kva kjem etter mars?

– Hæ?

– Kva er det motsette av sumar?

– Æh, april?

– Nei, vinter.

Morten J. Henriksen, som han den gong heitte, fekk berre eitt av tretti rette svar. Han hadde «svekte kognitive evner med få sjansar til betring». Men mormor og Henry, eller «mamma og pappa», som Morten kalla dei, ville ikkje høyra på slikt. Mormor hadde lese i Hjemmet om fiskeoljetablettar og effekten dei hadde på intelligensen. Dessutan kunne Morten byrja løysa IQ-testar med mønsterattkjenning. Tretti år seinare er han framleis suveren i å setja saman geometriske IQ-figurar.

Eg hugsar jo Morten Joachim, som han heiter i dag, frå sjakken, så eg gjekk for å sjå monologen hans på Riksteatrets Store Scene i Oslo. Det var fullt hus, fleire menneske enn på ein VM-kamp med Magnus Carlsen. Stykket er like sterkt som dronningofferet til Carlsen mot Karjakin. Men det er òg morosamt og vakkert.

I dag er dei døde: den narkomane biologiske mora, den biologiske faren som sat i fengsel, den narkomane halvbroren, den alkoholiserte stefaren. Og mormora på Gjøvik som berga han. Til kvar gravferd komponerte han ein ny song som han no spelar på scena.

Eg har grave i gamle sjakkblad og funne at Morten J.H., som meisterspelar med talet 2002, var ratingfavoritt i klubbturneringa i 1992–93, der han vann føre den eitt år eldre Hans Olav Lahlum, som i 1993, med sans for nerdedetaljar, hadde ratinga 1993. I klubbavisa til Gjøvik Sjakklubb kan ein òg lesa om korleis Morten J.H. spela remis mot ein internasjonal meister frå Skottland og korleis Lahlum slo ein finne i bakrus med rating på 2380.

Då Morten vart åleine i verda med ein teaterdraum som ikkje kunne realiserast, byrja han selja amfetamin. Slik kunne han finansiera eit barneteater på Torshov i Oslo. Så, i 2013, kom suksessen med dramatiseringa av Jo Nesbøs Doktor Proktors Prompepulver.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk