Fragmentroman

Tor Åge Bringsværd:

Når du minst venter det

Cappelen Damm

Tor Åge Bringsværds bibliografi kan ta pusten frå kven det skal vere. Han er det ein må kalle hyperproduktiv. Sidan debuten i 1966 har han signert over 200 titlar, ofte saman med ein medforfattar eller ein illustratør. I snitt gir dette fire titlar i året. I 2018 er han ute med fire nye bøker. Ei av dei er romanen Når du minst venter det.

Her møter ein forteljaren Pietro. Han skal vere nemnt i Marco Polos testament, elles veit ein ingen ting om han. Med det utgangspunktet er det fritt fram for fabelen og fantasien, og han kan fortelje historia si utan å bli korrigert eller konfrontert med historiske fakta. Samtidig er han plassert i ei tidsramme som femner Marco Polos liv (1261–1324), og handlinga er laust knytt til Marco Polos historie, sidan Pietro har følgt han i tjukt og tynt gjennom 50 år, som rådgjevar og livvakt. Derfor har Bringsværd valt fragmentroman som sjangernemning.

Historie på historie

I skrivande stund er Pietro ein aldrande mann på veg tilbake dit han kom ifrå, til den uyghuriske folkegruppa nordvest i dagens Kina, men han har stranda blant eldfolket i den persiske ørkenbyen Yazd utan særleg håp om å komme seg vidare. Derfor må han tilpasse seg vilkåra som finst i ein by der intoleransen er rotfesta i religiøs fanatisme, og der skiljet mellom ulike maktgrupperingar går mellom vantru og rettruande. Pietro står utanfor desse motsetningane samtidig som han blir trekt inn i dei gjennom eit nært vennskap med oldingen Siamak frå minoriteten eldfolket og den tvangskonverterte dottera Nasrin. Dei er alle prisgitte den muslimske mobben, aggressivt rettruande, og når Siamak forkynte Zarathustras lære, skar dei ut tunga som den ultimate forma for sensur. Desse to pluss ein pjuskete hund, urein i muslimske auge, blir det nettverket Pietro har.

Men Pietro er ikkje tapt bak ei vogn, som det heiter. Han har levd eit liv nær maktsentrumet både i aust og vest, han har sett meir av verda enn alle andre gjennom farefulle reiser, og han har utvikla ei forståing av sameksistens på tvers av religiøse barrierar. Han kan fortelje, og gjennom forteljing oppstår kontakt. I dagar og veker auser han generøst ut den eine historia etter den andre, ikkje ulikt Sjeherasad i Tusen og en natt. Pietro prøver kanskje å redde sitt eige liv gjennom fantasien og makta fabelen har over tilhøyrarane, slik at eit medmenneskeleg ansvar om å leve i fred med kvarandre står tilbake som den universelle bodskapen han vil formidle, ikkje berre der og da, men også her og no.

Fabulerande

Samtidig har Pietro sider som ikkje er fullt så sympatiske. Han har mange liv på samvitet, og han kan opptre både som angivar og bakspelar i den rå og nådelause maktkampen han er vitne til.

Når du minst venter det føyer seg fint inn i rekka av fabulerande romanar med historisk bakteppe frå Tor Åge Bringsværds hand. Gobi-serien (1985–1997), fembandsverket om Dsjengis Khan, er nok høgdepunktet, men når ein nærmar seg 80 år, er det ikkje lenger noko å bevise.

For ein stor og trufast lesarskare er det berre å nyte enda ein Bringsværd-roman.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.