Kunstutstilling

Munchmuseet i bevegelse – Kunsthall Oslo

Per Krohg og den franske impulsen

19. januar–17. mars 2019

Dreg du ei rett line frå det gamle Munchmuseet på Tøyen til det nye i Bjørvika, finn du midt imellom dei Kunsthall Oslo. Munchmuseet brukar det som mellombels flyttestasjon før opninga i 2020, eit prosjekt som vert kalla «Munchmuseet i bevegelse», med sikte på å integrera Stenersen-samlinga i det nye museet.

Denne utstillinga spesielt relevant for sjølve Munch-samlinga ettersom Per Krohg (1889–1965) både kjende Munch og var kunstnar i den same perioden. Dessutan var Munch, før det, med i same bohemgjeng som foreldra til Per Krohg, Christian og Oda Krohg, båe kunstnarar, noko som gjorde at Munch vart gudfar for han.

Vedunderbarn

Per var eit vedunderbarn som kom til Paris som åtteåring saman med foreldra sine. Han debuterte i Christiania Kunstforening som femtenåring i 1904. I Paris levde han midt i smørauget til det modernistiske gjennombrotet, som elev av Matisse og inspirert vitne til Picasso og fauvismen, kubismen, futurismen, dadaismen et cetera, og med tilhald på Montparnasse, etter kvart saman med kona si, franske Lucy, mor til Guy Krohg. I Frankrike var Per Krohg på denne tida den mest kjende norske kunstnaren nest etter Munch, representert på sentrale utstillingar i Paris. På vitjing i Noreg var han meir kjend for å opptre, saman med kona, på revyscena til tanta si, Bokken Lasson. Ein seinare son er Morten Krohg, òg kunstnar. Her har det vore eit stort kunstnarleg gennettverk.

Soloutstilling

Per Krohg og den franske impulsen, med nokre og tjue bilete, dekkjer perioden fram til etter første verdskrigen, før Per Krohg reiste heim i 1930, tvinga av økonomiske nedgangstider i Europa, for å etablera seg som norsk målar. I Paris hadde han ikkje måla norske fjell og kyr, så utstillinga viser oss ein utanlandsk, fransk målar som i dag er komen i skuggen av det han er mest kjend for, nemleg dei store dekorative freskomåleria i Oslo rådhus, Sjømannskulen, Kunstnernes Hus og ikkje minst i tryggingsrådssalen i SN. Særleg i Oslo Rådhus er det mykje norsk: både kyr og hestar og tømmerhoggarar og trerøter. Men han gjorde seg òg norsk ved å illustrera Asbjørnsen og Moe-eventyr, om enn på eit meir karikerande humoristisk vis enn det var gjort før, ikkje ulikt dei burleske teikningane han gjorde i norske aviser.

Per Krohg og den franske impulsen er ifølgje Kunsthallen sjølv den første soloutstillinga av Per Krohg-bilete på 30 år. Så ho er ei storhending? Kan hende mest for kunsthistorikarar og kunsthandlarar. Eg ser at hos Blomquist vert målarstykke av Per Krohg frå denne franske perioden, tilsvarande dei som er utstilte no, selde for mellom 150.000 og 300.000 kroner – eigentleg ein låg pris samanlikna med andre kunstnarar frå både den gongen og i dag. Ein må tru at Blomquist er entusiastiske og ventar seg prisauke.

Interessant

Men faktisk er utstillinga både fin og interessant for oss som ikkje har akademiske eller pekuniære motiv. Under opninga var det tjåkande fullt, sjølv om mange frå Oslo vest måtte reisa langt austover, inn i det mange meiner er den stygge Barcode-gata. Her fekk vi sjå bilete både inspirerte av Matisse, med vekt på store samspelande fargeflater, og av kubismen, med vekt på oppdeling av rommet, samla i streng organisering. Og avisteikningar frå første verdskrigen, inspirerte av dadaismen.

Om ein skulle tala om ein i hovudsak felles stil for desse bileta, må det vera art deco. Dette var ein stil som først ut i 1920-åra fekk namnet og reglane sine, men som oppstod før første verdskrig gjennom samansmeltinga av nettopp dei modernistiske straumane som Per Krohg sjølv verka blant. I ein slik stil er personar i bileta først og fremst abstrakte dekorative element med tydelege konturar kopla saman med dei andre elementa, utan forsøk på å gje dei psykologisk innhald.

Dette er særleg tydeleg i eit bilete som «Dame mot hvelvet bakgrunn», der figuren knapt har kjønnskarakter, og andletet er einsfarga raudt, medan armane har fått ulik farge for å spela saman med dei andre einsfaga felta i biletet. Eller i «Den lykkelige familie» der kjole og hår berre er ulike samspelande fargeflater. Sjølv i eit bilete som «To barn», der meir tydelege og i og for seg sjarmerande andletstrekk vert måla, er dei to barna først og fremst dekorative felt kopla til den store brune lenestolen.

Dekorativt

Dette ser ut til å vera eit gjennomgåande trekk i bileta til Per Krohg: Dei er dekorative og difor ulike gudfar Munchs bilete. For sjølv om dei òg er (jugend)dekorative, er dei mest ekspresjonistiske, det vil seia at dei vil gå i djupna på menneskelagnaden. Per Krogh kan motsett seiast å vera overflatisk i denne forstand. Slik peikar dette mot dei store freskomåleria hans, som nettopp er storfelt dekorative. I desse vert menneskeskikkelsane rett nok meir klassisk realistiske, men likevel ikkje individuelt psykologiske.

Derimot er Per Krohg ikkje overflatisk når det gjeld nettopp det dekorative: Di meir ein ser på bileta, di meir ser ein at fargane står godt til kvarandre, og at komposisjonane heng saman.

Til utstillinga er det laga ein liten katalog, med eit kort essay av Kari Brandzæg, som har kuratert utstillinga – lite, men effektivt opplysande, og utan å bruke merkeleg kunstteoretisk språk.

Arild Pedersen

Arild Pedersen er professor emeritus ved Universitetet i Oslo og fast skribent i Dag og Tid.