Lytt til artikkelen:

Ida Lødemel Tvedt

ida@dagogtid.no

Sjeldan har eg kjent meg så framandgjord som då eg siste veke var på Erna Solbergs halvårlege, oppsummerande pressekonferanse. Eg kom syklande til representasjonsbustaden bak Slottet klokka ni om morgonen, gretten og overoppheta. Så vart eg slusa gjennom tryggleikskontrollen og geleida ut i den velfriserte hagen av ein vektar, i rekkje bak ein journalist i lakksko og ein meir rufsete fotograf. (Eg hadde tidlegare merka meg at fotografar alltid ser ut som om dei er på bakken i ein krig, men vart likevel overraska over at det til og med gjaldt her, i velferdsstatens inste sirkel.)

Slabberas

Eg hadde aldri vore på pressekonferanse før. Var ikkje heilt sikker på korleis ein var på pressekonferanse. Burde eg stille spørsmål? Var det meininga at eg skulle reservere ein-til-ein-tid med Erna, slik eg seinare fekk inntrykk av at dei andre hadde gjort? Kva tid og korleis gjorde ein i så fall det? Og korleis visste ein når det heile var over?

I hagen tjuvlytta eg på dei saumlause samtalane mellom journalistane. Det var tydeleg at dei hadde vore her før, at dei kjende kvarandre godt og visste kva som kom til å skje. Samstundes var det noko ikkje heilt overtydande med nonchalansen deira.

Vi sat i korgstolar, med minst ein meter mellom kvar stol, medan kvinner i gullknappa grå vest og tversoversløyfe serverte oss kaffi og skiver og rabarbrasaft etterfølgd av jordbær med is. Eg hadde høyrt gjete om desse jordbæra, som visstnok er varemerke til hageslabberasa der pressa kvar sommar møter statsministeren for å stille henne til veggs med spørsmål.

Då jordbæra kom, sa ein av journalistane: «No vart eg letta. Jordbæra er ein hovudgrunn til at eg er her. Erna visste at vi kom til å verte aggressive om vi ikkje fekk jordbær.» Forsamlinga humra.

Let them eat jordbær, tenkte eg, og såg for meg Erna som ein Marie Antoinette. Kanskje stod andletet til den andre statsmakta bak gardina der oppe i statsministerbustaden og såg ned på oss, den liksom smørjefrie fjerde statsmakta.

Jordbærkommentaren til journalisten kjendest underleg intim. Som om Erna var ei litt streng barnehagetante som visste akkurat korleis ho skulle handtere den obsternasige vesle flokken sin.

Nølinga

Eg var ikkje sikker på kva eg følte om brått å skulle bli innlemma i pressekorpset. Sjølv om eg hadde studert haugevis av politisk teori, hadde eg inntil no ikkje interessert meg for faktiske politikarar, og i alle fall ikkje hatt som jobb å skrive om dei. Eg er essayist, ikkje politisk journalist. Eg likar det usosiale, det langsame og det udogmatiske – og bryr meg lite om kva folk meiner om einskilde saker. Men no sat eg altså her, liksom i forkledning, med notatbok og stort kamera på brystet. Det kjendest som om dei andre journalistane såg det, at eg var ny her og ikkje meistra situasjonen. Kanskje var det paranoia, men eg var overtydd om at dei sende meg mistenksame skråblikk, der eg sat med krum nakke og noterte frenetisk, i frykt for å verte dratt inn i small talk.

Så kom Marie Simonsen, politisk redaktør i Dagbladet, og brått vart stemninga meir energisk. Dei stivt kledde vestkantgutane på rundt førti år retta seg opp i ryggen og sa med eitt meir morosame ting. På Wikipedia har eg lese at Simonsen skildrar seg sjølv som ein person utan eit spor autoritetsangst, og det trur eg på. Det har ikkje eg heller. Aldri hatt det. Sjefar og leiarar har alltid sett små ut frå grøftene der eg har stått, så utsette der oppe på scena, så lagleg til for hogg.

Ein av fotografane fortalde Simonsen at han skulle ha ei stor utstilling av bileta sine. Han hadde fortalt det same til dei andre før ho kom, men utan særleg respons. Simonsen, derimot, stilte oppfølgingsspørsmål og lovde at ho skulle kome og sjå utstillinga.

Lange linser

Så kom vertskapet og sa at no kunne fotografane stille seg opp, for om fem minutt skulle Erna kome ut av statsministerbustaden. Fotografane forlét bordet, journalistane vart sittande, og eg kjende meg igjen splitta til opp mellom øyra, for eg var jo min eigen fotograf, så kvar var det no meininga eg skulle vere? Eg la frå meg notatboka, dilta gjennom hagen og stilte meg i rekkja av høge menn med lange linser.

Og no vart eg så flau at eg ynskte meg uendeleg langt vekk frå heile situasjonen. For kva var eigentlig dette, å stille seg opp slik for å ta bilete av ein sambygding frå Bergen, berre fordi ho hadde enda opp som folkevald? Eg hadde aldri gjort slikt før, aldri vore del av eit papparazziakorps.

Erna kom strenande ned stien mot oss, strålande sjølvsikker. Ho gav kvar fotograf eit eige augeblikk med henne, og då det var min tur, og ho vende seg mot meg og såg inn i linsa mi slik Hollywood-stjerner gjer på rauda løparar, vart eg så sett ut at eg måtte sjå vekk. Ho var så intenst til stades der inne i kameraet, at det finta meg ut. Kva slags relasjon er dette, tenkte eg. Det kjendest nedverdigande – mest for meg, men eg følte at det òg nedverdiga henne. For kven underkaster seg eigentleg kven i eit slikt augeblikk? Det heile kjendest perverst.

Eg måtte altså sjå vekk. Fotografia vart ubrukelege. I hurlumheien hadde eg skrudd på blitsen, så då eg seinare såg gjennom bileta, såg eg berre ein kvit skugge av stasministeren. Men i røynda hadde ho vore der, i lang raudblomstra kjole med høg splitt. Ho hadde fint påført brun augneskugge langs globallinja, og svart eyeliner langs nedre våtkant. Volum i håret. Ho såg bra ut. Og ho såg mykje mindre konservativ ut enn den liksom så venstrevridde pressa. Då ho fyrst kom ut av statsministerbustaden, såg eg alt det eg trass alt liker med henne: den rakrygga, lett ironiske arrogansen, den breibeinte posituren, det kokette blikket.

Hoff

Så heldt ho hoff under eit tre, med ei utvald gruppe journalistar. Ho sat i ein korgstol litt på avstand frå dei, prata om laust og fast medan folk stimla rundt. Tenk å sitte slik og skulle småprate til ei forsamling, som om ein er nære vener, som om forsamlinga ikkje noterer og tek bilete. Ho sa ting som såg ut til å gi meining for forsamlinga, om avlyste ferieplanar og ei bu i Bergen. Folk lo og stilte spørsmål.

Eg virra rundt og tok bilete heilt til eg innsåg at alle dei andre fotografane for lengst hadde slutta å ta bilete, og igjen fekk eg ei klar kjensle av å ha trakka i salaten. Nokon såg strengt på meg. Når hadde dei andre slutta? Korleis var det meininga at ein skulle vite akkurat når det var greitt å ta bilete, når ein kunne kome nær, når ein ikkje kunne det? Eg ante ikkje. Eg hadde ikkje fått manualen. Eg braut kutymen om att og om att. Ikkje med vilje. Dei andre valsa, og eg trakka folk på tærne.

«Og så er det jo sånn at...»

Så byrja sjølve pressekonferansen. Erna sa: «Betre er alltid mogleg», «Det kan vere greitt å spole tilbake til januar og sjå korleis verda sag ut då», og ho omtalte seg sjølv i tredjeperson, som «statsministeren», då ho på spørsmål om kva slags smitteverntiltak ho var minst nøgd med, sa at det er rart med det, men statsministeren har stor påverknad på alt som vert vedteke. Og alle problem vart sjølvsagt kalla «utfordringar» – eit New Public Management-grep som har gjennomsyra heile det offentlege rommet. Så mykje dårleg språk levert med så mykje sjølvtillit – det kan ta pusten og politikken frå alle.

Når eg høyrer politikardebattar på TV, har eg byrja telje kor mange gongar politikarane seier «Og så er det jo sånn at...». Representantar frå heile det politiske spekteret er foreina i denne paternalismen, men kanskje særleg Audun Lysbakken, Siv Jensen og Erna Solberg. Det er ein uhyre arrogant måte å byrje ei setning på. Og fleire av hagesetningane byrja nettopp slik.

Mot slutten av spørsmålsrunden var turen komen til Magnus Takvam frå NRK. Då Erna var ferdig med å svare på det fyrste spørsmålet, og han skulle til å stille det neste, sa ho brått, «Gratulerer med dagen. Det er jo vorte ein tradisjon at eg har pressekonferanse her på bursdagen din.» Takvam rynka på nasen og sa «Eg veit ikkje om dette er herseteknikk, men...» Så stilte han neste spørsmål, som ingen fekk med seg, fordi alle no berre tenkte på den passivaggressive bursdagsutvekslinga. Om det var meint som hersing, var det vellykka.

Is no?

Kan det tenkjast at regjeringa har vorte i overkant høg på seg sjølv etter å ha geleida landet gjennom ei nedstenging som iallfall i byrjinga, iallfall å sjå til, hadde heile folket og alle partia i ryggen? I så fall skal det verte spanande å sjå korleis desse kjenslene spelar seg ut i kjølvatnet av krisa.

Det flest aviser la vekt på frå pressekonferansen, var at «Erna takka landet for koronainnsatsen». «Nordmenn har vist seg å vere utruleg ansvarlege», sa Erna i hagen, og eg såg for meg korleis heile landet nikka bekreftande til det. Jo, vi har vore lydige. Og no får vi is?

Paralysen

Kan eg redde verda med å legge meg flatt på golvet heime, gjere ingenting og gi meg over til den store eksistensielle paralysen, seier du? Null problem! Dette er aktivismen vår generasjon er laga for. Vi kan ligge her, vi, heilt usynlege, og ta treningstimar over Zoom til krampen tek oss. Slik måtte krigen vår sjå ut. Vi gjer det for å redde dei gamle! Gi oss medaljar!

Om ein legg spørsmålet om i kva grad dei strengaste smitteverntiltaka var naudsynte, til side, står ein att med kjensgjerninga at ein nasjon villig har late seg herse med. Og å ha levd gjennom ei slik kollektiv, masochistisk underkasting må jo sette spor. Vi vart brått vane med ting vi før ikkje ville ha godteke. Og må ikkje dette ha vore ein gyllen sjanse for den paternalistiske retorikken som særleg Erna står for? Kjennest han no meir naturleg? Tanken gjer meg matt. Eg får makk i hovudet av å sjå for meg at politikarar frå no av skal sjå ut slik Bent Høie såg ut då han for nokre veker sidan stod på ein pressekonferanse med ein tommestokk i hendene og lærte det norske folket kva ein meter er. Media hylla oppvisninga. Dei skreiv at han hadde vorte så flink med språk i løpet av koronakrisa. Så poetisk. Så flink til å snakke i bilete. Som om det er bra at politikarane snakkar til folket med barneregler.

Å skilje fest frå kolera

Talen sklei som sirup frå det eine temaet til det andre, utan at eg fekk fatt i overgangane. Eg fann ingen knaggar i talestraumen, ingen abrupte vendingar, berre ein mos av ferdigtygd politikarprat som heilt sikkert inneheldt mykje substansiell politikk, men som vart levert på ein slik måte at eg ikkje visste kva som var viktig, og kva som var svada. Brått merka eg at no snakka ho om økonomi, no om asylpolitikk, no om klima, utan at eg visste når det nye temaet hadde teke over for det førre. Eg vakna liksom til midt i setningane eg trudde eg hadde følgt med på, og merka at no hadde ho gått frå å snakke om regjeringa sine mange politiske sigrar til smittervern. Kanskje kunne dei andre journalistane skilje fest frå kolera, men det kunne ikkje eg.

Eg vakna frå ørska då Erna, som svar på eit spørsmål frå Aslak Bonde, sa: «Litt fakta er av og til lurt å ha med seg.» Og ho presiserte: «Det kan vere lurt å ha med seg fakta i hovudet.»

Nei, tenkte eg, du seier vel ikkje det?