Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

ReportasjeFeature

Liv i leire

EGERSUND, EIGERSUND: Sumarferda gjennom Dalane byrjar i den vesle regionale hovudstaden, Okka by, der kyrkja har vorte 400 år og fajansefabrikken museum.

Småbyen med den store kyrkja. Egersund kyrkje har 1160 sitjeplassar fordelte på fire høgder, om ein reknar med amfiet bakarst i det øvste galleriet. Ein slik storleik er uvanleg for ei tømmerkyrkje, ja, for laftebygg i det heile. I år er det 400 år sidan hovuddelen av kyrkja vart bygd.

Småbyen med den store kyrkja. Egersund kyrkje har 1160 sitjeplassar fordelte på fire høgder, om ein reknar med amfiet bakarst i det øvste galleriet. Ein slik storleik er uvanleg for ei tømmerkyrkje, ja, for laftebygg i det heile. I år er det 400 år sidan hovuddelen av kyrkja vart bygd.

Alle foto: Håvard Rem

ReportasjeFeature

Liv i leire

EGERSUND, EIGERSUND: Sumarferda gjennom Dalane byrjar i den vesle regionale hovudstaden, Okka by, der kyrkja har vorte 400 år og fajansefabrikken museum.

Småbyen med den store kyrkja. Egersund kyrkje har 1160 sitjeplassar fordelte på fire høgder, om ein reknar med amfiet bakarst i det øvste galleriet. Ein slik storleik er uvanleg for ei tømmerkyrkje, ja, for laftebygg i det heile. I år er det 400 år sidan hovuddelen av kyrkja vart bygd.

Småbyen med den store kyrkja. Egersund kyrkje har 1160 sitjeplassar fordelte på fire høgder, om ein reknar med amfiet bakarst i det øvste galleriet. Ein slik storleik er uvanleg for ei tømmerkyrkje, ja, for laftebygg i det heile. I år er det 400 år sidan hovuddelen av kyrkja vart bygd.

Alle foto: Håvard Rem

17min

30. juni 2023

DALANE 1

I sumar skriv Håvard Rem frå Dalane, ein region med fire kommunar mellom Jæren i vest og Agder i aust, Langfjella i nord og Nordsjøen i sør.

30. juni: Eigersund

7. juli: Sokndal

14. juli: Lund

4. august: Bjerkreim

Region: Dalane

Folketal: 24 389

Flatemål: 1 786 km2

Demonym: dalbuar

Fylke: Rogaland

Kommune: Eigersund

Folketal: 15 011

Flatemål: 432 km2

Demonym: eigersundar

Stornæring: fisk

Målform: bokmål

Sentrum: Egersund

Folketal: 11 500

Til Stavanger: 75 km

Til Kristiansand: 175 km

17min

30. juni 2023

DALANE 1

I sumar skriv Håvard Rem frå Dalane, ein region med fire kommunar mellom Jæren i vest og Agder i aust, Langfjella i nord og Nordsjøen i sør.

30. juni: Eigersund

7. juli: Sokndal

14. juli: Lund

4. august: Bjerkreim

Region: Dalane

Folketal: 24 389

Flatemål: 1 786 km2

Demonym: dalbuar

Fylke: Rogaland

Kommune: Eigersund

Folketal: 15 011

Flatemål: 432 km2

Demonym: eigersundar

Stornæring: fisk

Målform: bokmål

Sentrum: Egersund

Folketal: 11 500

Til Stavanger: 75 km

Til Kristiansand: 175 km

Regionar i Noreg

havard@dagogtid.no

Dalane er ei skattkiste for dei sogesugne. Her har fortida vel så stor verdi som notida og vert ikkje vraka som simpelt steintøy, men verna som porselen. Der andre ser ein sprekk, les dei eit teikn. Ikkje rart at regionen er rik på museum. Alt på 500-talet var området del av eit småkongedøme. I dei fire kommunane har Dalane Folkemuseum anlegg overalt, små og store, gamle og nye.

I Jøssingfjord i Sokndal kommune i søraust er dei i ferd med å klargjera eit signalbygg som ikkje heiter Vitensenteret som i Arendal eller Vitenfabrikken som i Sandnes, men Jøssingfjord Vitenmuseum. Og der eg er nett no, i sentrum av småbyen Egersund, heiter det ikkje lenger Egersund Fayancefabrik – nei, etter at den tidlegare hjørnesteinsbedrifta forsvann i 1979, stod ho opp att som Egersund Fayancemuseum.

Christian Feyer

I staben til Dalane Folkemuseum har Agnethe Wiborg Fredheim ansvar for fajansemuseet. Ho syner meg den permanente utstillinga.

– Hadde ikkje Christian Feyer fått jobb som sorenskrivar her i byen, hadde det nok ikkje vorte noko industri- og designeventyr. Han tok med seg heile familien sin frå Larvik, der han var fut, og flytta til Egersund i 1834. Då var sonen Johan Feyer 13 år. Han var ei urokråke i klasserommet, meir interessert i natur og geologi. Sånn sett var Dalane rette staden.

Agnethe Wiborg Fredheim i Egersund Fayancemuseum med sjøfuglen alke som stod modell for ei mugge som vart produsert ved fabrikken frå 1910 til 1973, formgjeven av biletkunstnaren Jacob Kielland Sømme.

Agnethe Wiborg Fredheim i Egersund Fayancemuseum med sjøfuglen alke som stod modell for ei mugge som vart produsert ved fabrikken frå 1910 til 1973, formgjeven av biletkunstnaren Jacob Kielland Sømme.

Foto: Håvard Rem

Regionen har så mykje merkeleg geologi at han har fått sin eigen geopark, Magma Geopark. Fredheim held fram:

– Guten utforska nærområda, og på ei utflukt til Eigerøya fann han ei lovande åre med leire. Far hans var ein person som såg mogleikar, jamvel i leire, og stilte seg bak sonen. Med støtte frå sorenskrivaren og ein investor drog Johan Feyer til Newcastle og vende heim til Egersund med ein heil fabrikk, i delar, med fagfolk og arbeidarar. Alt skulle vera likt. Heilt som i England. Dei bygde jamvel ei dokk, men her i Egersund treng me ikkje dokk.

–?Kvifor ikkje?

–?Me har ikkje tidevatn her. Det er eit nullpunkt ved Egersund.

Vest for byen ligg eit såkalla amfidromisk punkt, som eit stille auga midt i stormen, eit sentrum som dei store tidevassbylgjene går ut frå, men som sjølv ikkje har høgvatn.

– Den lokale leira var mørk, eigna for simplare steintøy, og då fabrikken fyrst var komen godt i gang, byrja ein å importera lysare leire frå England og Danmark, så ein kunne gå over til å produsera kvitt steintøy, som var finare og meir etterspurt.

Fredheim fortel:

– Det var nedgangstider i Egersund då den unge gründeren satsa. Sildefisket hadde svikta. I bybrannen i 1843 hadde ein tredel av byen forsvunne, mellom anna heile forretningsstrøket. Så fabrikken fekk mykje å seia. Han vart ein av dei tre største i Rogaland. På det meste jobba det 500 menneske her.

Alkemugga

Fredheim fortel ei soge som grip inn i mi eiga. Før eg drog til Dalane, såg eg nærare på ein ting frå tidleg barndom, ein bokstavtallerk i kvitt steintøy, med ein byrg hane på sjølve tallerken og heile alfabetet i ein krans kring kanten. Ferda byrjar her –?ikkje berre av di Egersund er sentrum i regionen, med helvta av innbyggjarane.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Fleire artiklar

Kart: Anders Skoglund, Norsk Polarinstitutt

Feature

Arvingane til Amundsen

Om lag 200 menneske vitjar Sørpolen kvart år. Denne sesongen sette fire nordmenn av garde på ski. Ikkje alle kom fram.

Hallgeir Opedal

Kart: Anders Skoglund, Norsk Polarinstitutt

Feature

Arvingane til Amundsen

Om lag 200 menneske vitjar Sørpolen kvart år. Denne sesongen sette fire nordmenn av garde på ski. Ikkje alle kom fram.

Hallgeir Opedal
Google byggjer nytt datasenter utanfor Skien i Telemark. – Vi kjem til å måtte byggje meir i åra framover, men vi må gjere det med ei anna forståing av at også natur og areal er ein knapp ressurs, seier Mathilde Tybring-Gjedde (H).

Google byggjer nytt datasenter utanfor Skien i Telemark. – Vi kjem til å måtte byggje meir i åra framover, men vi må gjere det med ei anna forståing av at også natur og areal er ein knapp ressurs, seier Mathilde Tybring-Gjedde (H).

Foto: Cornelius Poppe / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Naturplan utan samling

Få opposisjonspolitikarar er nøgde med korleis Noreg skal følgje opp måla i naturavtalen. Mathilde Tybring-Gjedde (H) er ikkje viss på at naturforvaltinga i Noreg kjem til å verte betre.

Øyvind Vågnes var professor ved Institutt for informasjons- og medievitskap ved Universitetet i Bergen og fast musikkmeldar i Dag og Tid.

Øyvind Vågnes var professor ved Institutt for informasjons- og medievitskap ved Universitetet i Bergen og fast musikkmeldar i Dag og Tid.

Foto: Universitetet i Bergen

MinneordSamfunn
Svein Gjerdåker

Øyvind Vågnes (1972–2025)

«Øyvind Vågnes var eit funn for ein avisredaksjon.»

Etter terroråtaket på Charlie Hebdo-redaksjonen 7. januar 2015 var det minnemarkeringar verda over, som her, i Oslo.

Etter terroråtaket på Charlie Hebdo-redaksjonen 7. januar 2015 var det minnemarkeringar verda over, som her, i Oslo.

Foto: Fredrik Varfjell / AP / NTB

KommentarSamfunn
Bjørn Kvalsvik Nicolaysen

Den livsviktige satiren

Satiren må framleis ha ein heim. Ti år etter attentatet trengst det nytenking i Charlie Hebdo.

Denne hannen av munk vart fotografert i Oslo i desember 2019.

Denne hannen av munk vart fotografert i Oslo i desember 2019.

Foto: Sveinung Lindaas

DyrFeature

Vintermunkar

Fuglen munk har vore sentral i utgreiingar om fugletrekket.

Naïd Mubalegh
Denne hannen av munk vart fotografert i Oslo i desember 2019.

Denne hannen av munk vart fotografert i Oslo i desember 2019.

Foto: Sveinung Lindaas

DyrFeature

Vintermunkar

Fuglen munk har vore sentral i utgreiingar om fugletrekket.

Naïd Mubalegh