Aasmund Brynildsen vart fødd i 1917 på Tjøme. Han var nevøen til Alf Larsen, og han debuterte som 17-åring i tidsskriftet onkelen var redaktør for, Janus, med det oppsiktsvekkjande essayet «Pablo Picasso og hans urbillede». Han høyrde til krinsen «Den annen front», ein krins med konservativ kulturell orientering. Han var inspirert av antroposofien, men vart aldri nokon dogmatisk antroposof. Han orienterte seg i staden i retning av mystikk og austleg inspirert kristendom.

Det viktigaste verket hans

Det mest kjende essayet er nok «Svermeren og hans demon», essayet om Knut Hamsun. Eit anna av dei meste sentrale essaya heiter «Til forsvar for mennesket». Der skriv han at det moderne mennesket fornektar seg sjølv gjennom trua på naturvitskapen. Han skriv om det paradoksale i at mennesket klandrar seg sjølv for si umenneskelege framferd. Han meinte å sjå ei slags nyting i sjølvkritikken, og ein slags panisk sjølvgodskap i all vondskapen, som han meinte hadde utvikla seg til ein sjølvoppfyllande profeti.

Kva meinte han om samtida?

Han var svært oppteken av tilhøvet mellom naturvitskap og religion, og var svært kritisk til den totale oppofringa hjå det moderne mennesket til det han oppfatta som ein einsidig destruktiv naturvitskap.

Kva innverknad hadde han på ettertida?

På meg personleg har innverknaden vore stor, og eg veit at mange andre har det på same måten. Han er utvilsamt ein av Noregs største essayistar, i kraft av tankedjupn, konsekvens og ærlegdom. Reint litterært har forfattarskapen hans hatt lite å seia, men han vekte åtgaum gjennom fleire tiår med vektige filosofiske essay, og han er langt frå gløymd. Det største tilskotet han gav norsk kultur, ligg i innhaldet, ikkje i det litterære.

Var han eit godt menneske?

Det er eg viss på at han var. Han søkte det sanne, det vene og det gode. Han var platonikar. Vitelysta hans vart utvikla frå tidleg barndom på Hudøy, der den platonske livsoppfatninga vart forma gjennom møtet med mormora. Han var svært oppteken av moralske spørsmål, og han kravde òg moral av diktinga.

Var han lukkeleg?

Det er svært lite truleg. Aasmund Brynildsen var jamt produktiv gjennom heile livet, altså kan han ikkje ha vore lukkeleg. «Blir man forfatter, er man dømt til å være ulykkelig», skal han vissnok ha sagt ein gong. Men barndomen hans var nok lukkeleg.

Kven var han i strid med?

Han var i strid med den schizofrene haldninga til røyndomen i samtida: at ein med forstanden fornektar det ein trur på med hjarta. Han var i strid med dei som meinte at stor dikting kan vera stor berre fordi ho er velskriven. Han var i strid med materialistar av alle slag, og med dei som hevdar eit soleklårt skilje mellom tru og kunnskap. For han var tru også kunnskap, og kunnskap var tru. Naturvitskapen, skriv han, er ei form for tru, og trua er ei form for vitskap. Og både tru og kunnskap inneheld jo sjølvsagt element frå røyndomen. Både tru og kunnskap er med andre ord røyndomsbaserte, og dei heng saman.

Trudde han på Gud?

Han trudde på sannkjenninga, og at mennesket gjennom sannkjenning kan koma til kunnskap om Guds eksistens. Han trudde på tankens evne til å sannkjenne det faktiske, og at Gud er ein del av det faktiske. Han var spirituell. Han såg på trua som ein inspirasjon, og meinte at tru ikkje står i motsetnad til kunnskap. Han trudde på kristusvesenet som inkarnert i mennesket, og at mennesket er eit gudsvesen.

Kva ville han med livet?

Han ville sannkjenne det. Han meinte at den rasjonelle tenkinga har sett mennesket i ein tilstand av «konstant panikk». Å sannkjenne var å sannkjenne at mennesket er større enn kjemi og biologi.

Typisk sitat:

Her eit sitat frå «Svermeren og hans demon»: «Dette det kristne mysterium stod Hamsun så fjernt som noen, ja i så måte var han kanskje den mest moderne, den mest radikale av alle. Det ’Realistiske’ billede av menneskekrypet som hans falske romantikk slo over i, det er også det minst kristne, det mest kjærlighetsløse innen tidens store diktning – så kjærlighetsløst, så opphøyet smilende og ovenfra sett, så uten dypere lidelse at jeg ikke vet om det kan kalles stort.»

Henning Næss

Henning Næss er
forfattar og lyrikar