Kommentar:

Av stein er ei bok som gjer noko med korleis du sjølv vil nytta synet ditt neste gong du fer langs vegane nord for Bergen.

Noko av det mest keisame eg dreiv med som dreng på ein vestlandsgard, var å stå eller liggja i innmarka og plukka og spa opp stein, stein som aldri stogga å trengja opp frå djupet. Som med alt anna sisyfosarbeid vart ein filosofisk: Kvar kjem all steinen frå?

Kva det vart av steinane, det er no grundig dokumentert i ei ny bok som er så poetisk som noko berre kan verta når utgangspunktet er av det mest handfaste slaget.

STEINRØYSA

Tre år etter storverket Norges låver er forfattar Eva Røyrane og fotograf Oppleiv Apneseth attende med Av stein, om byggverk av stein. Denne gongen ikkje landsdekkjande, men i hovudsak avgrensa til alle slag tørrmurar i dei ofte skogfattige kommunane mellom Bergen og Førde.

I eit land med tilnamnet «steinrøysa» er det eldste byggjematerialet så nærverande at me overser det, men poetane ser det, frå Paal-Helge Haugen og Helge Torvund til Arne Moslåtten med Hellbillies-songar som «Krasafaren steinbu» og «Pela stein». Like friske auge har Røyrane og Apneseth nytta i boka.

TØRRMUR

Tekstane er like stødige og til å lita på som ein tørrmur, medan fotografia gjer noko med korleis du sjølv vil nytta synet neste gong du fer langs vegane. Biletet av ein mosegrodd og halvt over- og gjennomgrodd steinmur i Gaular liknar til forveksling klassiske bilete frå tempelanlegget Angkor Wat i Kambodsja. Ein lang, tjukk og heile seks meter høg mur i ei stupbratt li står att og vitnar om korleis somme har vorte besett av stein. Revebåsar i heia og kastegardar langs kysten syner steinkonstruksjonar som vart nytta til jakt og fiske. Alt hadde vore vekke no om det ikkje hadde vore av stein.

Som med Norges låver har forlaget Skald i Leikanger levert ei dokumentasjonsbok av høg verdi. Grunngjevinga for å samla seg om steinbygg mellom Bergen og Førde er god. Men andre fylkeskommunar, til dømes Østfold og Rogaland, lyt no ta kontakt med forlaget og spørja vent om ikkje dei òg kan få ei steinbok som opnar auga.

HÅVARD REM