Litteratur

Mone Celin Skrede

mone@dagogtid.no

– Det er som å verte innlema i ein kvinneleg fellesskap, seier Randi Fuglehaug og viftar bort ei nærgåande fluge.

Seinare denne måndagen skal ho ha dobbel boklansering, og på bordet framfor henne på kafeen eit stykke frå kontoret hennar på nedre Grünerløkka ligg eit guloransje bokomslag med bilete av to sprikande bein nedst og ein baby i ein fallskjerm svevande over.

– Ein har behov for å dele det, når ein har laga eit heilt menneske inni seg og pressa det ut sjølv.

– Kva fortel boka, bortsett frå historier om fødsel?

– Ho fortel om kor langstrakt og spreittbygd, men samstundes privilegert dette landet er. Om korleis det er å bu her, og kor rå kvinnene er. Å føde er det mest dramatiske og naturlege ei kvinne går gjennom. Det er klassisk god historieforteljing med ei heltinne, eit hinder. Fødsel eignar seg godt i bokform, seier forfattaren.

«Barselbølga»

Sjølv har Fuglehaug født to barn.

– Eg fødde to barn på to år og to månader, og hadde to klassiske fødslar. Den andre gongen bestemte eg meg for at eg ville føde i badekar, men så gjekk det så fort. «Då må du knipe att til eg har fylt oppi», sa jordmora.

– Det kjem særskilt mange bøker om barsel og småbarnsliv denne hausten, og Endre Ruset skriv i Dagbladet, den gamle avisa di, om «navlestrengbeskuende litteratur» og «barselbølga». Han stiller spørsmål ved at ei «homogen gruppe» skriv om det same temaet. Men kvinner har alltid fødd barn. Kvifor trur du barsellitteraturen kjem for alvor først no?

– Det er eit godt spørsmål. Kan hende har kvinnene vore redde for slike reaksjonar. Det er utruleg generaliserande å seie at «alle skriv om det same». Kvifor seier ingen det same om alle dei mannlege forfattarane som har skrive om å spele i garasjeband i 70-åra? Og kvifor vert det oppfatta som universelt og viktig når Karl Ove Knausgård skriv om at dottera vert fødd i Min Kamp, medan det brått vert for personleg når kvinnene sjølv skriv om fødslar?

– Meiner du at det ikkje er stuereint for kvinner å skrive om fødsel fordi dei er kvinner?

– Det verkar slik. Eg kan ikkje heilt forstå det. Kvifor er det ikkje stuereint å skrive om det største som finst?

I boka hentar Fuglehaug fram fleire forskarar og ekspertar. Ho har sitert fødselslege Gro Nylander, som meiner Noreg nesten er eit u-land når det gjeld barselomsorg. Liggetida vert kortare og kortare, utan at oppfølginga etter fødselen vert noko betre.

– Er du samd med Nylander?

Ho må tenkje seg om.

– Eg ville ikkje at dette skulle vere ei politisk bok, og difor har eg ikkje teke stilling til det. Eg har berre positive opplevingar med barselomsorga, men eg er uroa for at ein går for mange rundar med sparekniven. Mange kvinner kan vere klare til å reise heim frå sjukehuset tidleg, og har det betre heime. Men andre treng meir tid. Dei har godt av dei trygge omgjevnadene på fødeavdelinga til amminga er på stell. Eg håpar ingen vert sende heim mot sin vilje.

Moroposten

Randi Fuglehaug er fødd og oppvaksen på Voss. TL-klubben, ein bokklubb for jenter mellom ti og 16 år, var det første møtet hennar med litteraturen.

– Ja, og så Den grønne votten av Alf Prøysen, som bestefar min brukte å lese for meg. Og alt av Astrid Lindgren, ramsar ho opp.

Ho visste tidleg at ho ville verte journalist. Ho laga veggavis på skulen, og då var det gjort. Ho og ei veninne starta avisa Moroposten.

– Vi prenta opp og sende ut. Fedrane våre var kopisjefar, hugsar eg. Eg oppsøkte alltid media.

Som 25-åring vart ho redaktør for Dagbladet-magasinet Fredag, og brukte så tida fram til ho vart 30 år som stringer i New York.

I 2012 debuterte ho som forfattar med sakprosaboka På kanten om balansekunstnar Eskil Rønningsbakken.

– Eg ville ha gjeve ut ei bok innan eg fylte 30. Men i 20-åra hadde eg nok med å vere journalist. No er målet ei skjønnlitterær bok for vaksne før eg er 40, seier Fuglehaug og ler.

– Du likar å planlegge?

– Ja. Eg elskar å ha struktur. Eg har tida frå ni til fire å gjere det på, for då kjem barna heim. Og eg kan ikkje berre ha eitt prosjekt, då vert eg lat.

Nett no, medan ho lanserer to bøker og snart skal reise på barnebokturné med den kulturelle skulesekken, skriv ho ein ny roman for barn. Han har arbeidstittelen Amerikabåten.

Rier og moltetuer

Forfattarar som Kjersti Annesdatter Skomsvold, Inger Bråtveit og Monica Isakstuen skriv òg om barsel og småbarnsliv denne hausten. Boka til Fuglehaug skil seg frå dei andre ved at forteljingane stoppar straks navlestrengen er kutta.

– Det handlar ikkje om babyane, men om kvinnene. Det handlar om å føde på merkedagar i norsk historie, som 8. mai 1945. Å få tusenårsbarnet, eller å ha den beste dagen i livet 22. juli 2011, når resten av landet er i sorg, seier Fuglehaug.

Kvinna som fødde 22. juli, er ei veninne av Fuglehaug: «Eg var så sint. Det kjennest veldig egoistisk å tenke sånn, men eg føler at terroristen øydela fødselen min.»

Andre av historiene er ikkje fullt så alvorstunge, som Liss Anita Iversen frå Gryllefjord i Troms som var på moltetur og nekta å seie frå om at fødselen var i gang: «Då tilitersbøtta var halvfull, begynte det å bli ille, så eg sette meg i ei tue og plukka vidare. Eg sa ikkje noko til dei andre.»

– Eg vart imponert over kor lite desse kvinnene fokuserte på det som er vondt og vanskeleg med fødselen. Men eg angrar på at eg ikkje hugsa å skrive ned kjensla av fødselssmerter då eg fødde borna mine. Ei av kvinnene samanlikna smerta med å verte knivstukken. Og så gløymer ein henne så fort, seier forfattaren.

– Til slutt: Kva fødselsforteljing imponerer deg mest?

– Det må vere Ingrid Helene Kopperstad Raunehaug i Nord-Hordaland si: Ho forsvarte masteroppgåva si same dagen som ho hadde født ei jente.