I samtidspoesien er det som regel «samtida» i trong tyding som gjeld – tida her og no. Men lyrikkdebutant Marianne Teie går sine eigne vegar, i Du bestemmer deg for at dette er et minne har ho vekt til live familien til oldefar sin, Martinus Mathisen (1869–1927), som levde i fattigdom i Lillehammer, der somme av borna hans døydde av tuberkulose. Mathisen høyrde til ein søskenflokk på elleve. Ni av dei emigrerte til eit betre liv i Amerika.

– Var det slektsforsking som gjorde at du interesserte deg for soga til oldefar din?

– Ja, der snubla eg over han. Det har vore gjort mykje slektsforsking i andre greiner av familien, men ingenting på mormor mi si side, og difor valde eg å byrja der. Det viste seg å vera så mykje eg ikkje visste. Eg ana ingenting om dei ni søskena som utvandra, eller at bestemor mi hadde tre halvsøstrer som døydde av tuberkulose. Det gjorde meg nyfiken, og eg byrja å skrive.

– Men kvifor poesi?

– I starten var eg ikkje så oppteken av kva form det var i, det eg skreiv. Eg berre skreiv. Etter kvart skreiv eg fleire poetiske tekstar enn prosatekstar, så det kjendest naturleg å fokusere på poesien, og eg meiner no at det poetiske uttrykket, freistnaden på å uttrykkje ei tid og eit liv ned til nokre få liner, er noko av det mest vellukka ved boka.

– Slektshistorie kan vera tørre greier, som årstal knytte til fødsel og død. Det er ikkje kjensler og sanseinntrykk, som hjå deg: «se hvor blå Mjøsa er / så annerledes enn når det fryser til». Kan dikt gjera historia levande for oss?

– Det er vel ein av dei fremste tinga litteratur kan hjelpe oss med. Han kan gje oss eit høve til å koma nærare det som ein gong var. Men eg vil påstå at boka mi handlar vel så mykje om korleis vi ikkje kan oppleva fortida på nytt. Det er i grunnen for seint å få vita korleis Martinus tenkte og følte. Det einaste som kanskje kan gje eit innblikk i det, ville vera brev eller dagbøker, men mellombels har eg ikkje funne eit einaste dokument han sjølv skreiv. Det som kan bringe meg nær Martinus i dag er mine eigne kjensler og refleksjonar over mitt eige liv, og ein måte å dele dette med andre på, er å skrive det ned.

– Vi lever i eit overflodssamfunn, og du minner oss om ikkje berre tuberkulose, men brød med bark. «Di lengre attende i tid du kan sjå, di lengre fram i tid kan du sjå», er eit sitat av Churchill som boka di opnar med. Har vi gløymt fortida vår?

Ja, eg trur til ein viss grad det. Det er lettare å fortelja dei gode historiene – dei historiene som er morosame, som har ei tydelig retning og poeng, eller kor alt endar godt. Noko av grunnen til at eg ikkje visste noko om Martinus, trur eg var at borna hans ikkje følte at det var noko å tala om. Tuberkulosen var jo fylgt med mykje skam og otte, og elenda han førte med seg, var ikkje noko å dele med borna sine. Sjølv når dei veldokumenterte liva våre skal skrivast om i framtida, trur eg mykje informasjon vil ha gått tapt. Vi tek fleire bilete i fødselsdagsselskap enn når vi tek oppvasken. Det har vore skrive meir om og av kongar og presidentar enn om og av arbeidarar. Å sjå poesien og det interessante i eigen kvardag er svært vanskeleg.

Ronny Spaans